2013-CÜ İLDƏ azərbaycanda insan hüquqlari üZRƏ hesabat qisa icmal
Yüklə 0,62 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bölmə 1. Şəxsiyyətin toxunulmazlığına hörmət, o cümlədən a. Həyatdan əsassız və ya qeyri-qanuni məhrumetmə
- Həbsxana və müvəqqəti saxlama təcridxanalarının şəraiti
- Həbs prosedurları və saxlanılanlarla rəftar
|
2013-CÜ İLDƏ AZƏRBAYCANDA İNSAN HÜQUQLARI ÜZRƏ HESABAT QISA İCMAL Konstitusiyaya əsasən Azərbaycan prezident üsuli-idarəsi olan respublikadır. Qanunvericilik səlahiyyəti Milli Məclisə (Parlament) məxsusdur. Prezident hökumətin icraedici, qanunvericilik və məhkəmə qanadları üzərində üstünlük təşkil etmişdir. 9 oktyabr tarixdə keçirilmiş prezident seçkiləri və 2010-cu ildə Milli Məclisə keçirilmiş seçkilər Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) demokratik seçkilərlə əlaqədar müəyyən etdiyi bir sıra əsas standartlara cavab verməmişdir. 50-dən çox siyasi partiyanın olmasına baxmayaraq prezidentin rəhbərlik etdiyi Yeni Azərbaycan Partiyası siyasi sistemdə üstünlük təşkil etmişdir. Ermənistanın dəstəyi ilə separatçılar Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsi və onun ətrafındakı yeddi rayon üzərində nəzarəti davam etdirmişlər. Dağlıq Qarabağın yekun statusu Rusiya, Fransa və Amerika Birləşmiş Ştatlarının həmsədrlik etdikləri ATƏT-in Minsk Qrupu vasitəsilə aparılan beynəlxalq vasitəçilik prosesinin mövzusu olaraq qalmışdır. Dövlət orqanları təhlükəsizlik qüvvələri üzərində effektiv nəzarəti qoruyub saxlamışlar. Təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən insan haqlarının pozulması halları baş vermişdir. İl ərzində insan haqları sahəsində baş vermiş ən mühüm problemlər aşağıdakılar olmuşdur: • İfadə, sərbəst toplaşmaq və birləşmə azadlıqlarının daha çox məhdudlaşdırılması, o cümlədən internet və internetdən kənarda fəaliyyət göstərən jurnalistlər, insan haqlarının müdafiəçiləri və demokratik fəallara qarşı hədələmə, həbs və gücdən istifadə. Prezident seçkilərində təbliğat kampaniyasına rəsmən start verilməsindən öncə hökumət dinc etirazların keçirilməsi ilə bağlı edilmiş müraciətlərin yalnız cüzi hissəsinə icazə vermişdir və icazəli keçirilən məhdud sayda nümayişlər üçün ayrılmış yerlər əsasən əlverişsiz məkanlarla məhdudlaşdırılmışdır, icazəsiz keçirilən etiraz aksiyaları güc yolu ilə dağıdılmış və çox vaxt nümayişçilər saxlanılmışlar. Buna baxmayaraq kampaniya dövründə və ondan sonra müxalifət tərəfindən təşkil olunmuş beş yürüş aksiyası Bakı şəhərinin əlverişli məkanlarında məhdud sayda və yaxud hər hansı müdaxilə olmadan baş tutmuşdur. İl ərzində qanunvericiliyə qəbul edilmiş əlavələr QHT-lərin maliyyələşməsini daha da məhdudlaşdırmışdır. 9 oktyabr prezident seçkisindən sonra dövlət orqanları tərəfindən seçkilərin monitorinqini həyata keçirmiş iki QHT-yə - Seçkilərin Monitorinqi və Demokratiyanın Tədrisi Mərkəzi (SMDTM) və Könüllülərin Beynəlxalq Əməkdaşlığı İctimai Birliyinə (KBƏ) qarşı cinayət işi açılmışdır, SMDTM sədri həbs edilmiş, SMDTM icraçı direktoruna və KBƏ sədrinə ölkəni tərk etmək qadağan edilmişdir. • Vətəndaşların öz hökumətlərini dinc şəkildə dəyişmək hüquqlarının məhdudlaşdırılması. 9 oktyabr prezident seçkisinin keçirilməsində baş vermiş nöqsanlara seçki gününə qədər repressiv siyasi mühitin davam etməsi, namizədlərə bərabər imkanların təmin olunmaması, seçki günü baş verən proseslərin hər bir mərhələsində əhəmiyyətli çatışmazlıqlar, şikayət və müraciətlərə obyektiv baxılmaması kimi hallar daxil olmuşdur.
AZƏRBAYCAN
2013-cü il üzrə İnsan Hüquqları Haqqında Ölkə Hesabatları ABŞ Dövlət Departamenti • Demokratiya, İnsan Haqları və Əmək Bürosu 2 • Məhkəmənin ədalətsiz icra fəaliyyəti, o cümlədən əsassız həbs və saxlama hallarının artması barədə məlumatlar, siyasi motivli həbslər, lazımı hüquqi prosedurlara əməl olunmaması, icraedici qanadın məhkəmə üzərində təsiri və fərdlərin istintaq təcridxanasında uzun müddət saxlanılması hökumət rəsmiləri tərəfindən yaradılan təhlükə kimi qəbul edilmişdir, bu cür fərdlərə və yaxud onların ailə üzvlərinə qarşı törədilmiş cinayətlər cəzasız qalmışdır. Hakimiyyət orqanları mülkiyyət hüquqları ilə əlaqədar olaraq lazımı hüquqi prosedurları təmin etməmişlər, bu isə mülkiyyət sahiblərinin evlərindən zorla çıxarılması, dövlətin şəxsi əmlakı məcburi özgəninkiləşdirmək hüququndan istifadə əsasında binaların sökülməsi və dövlət tərəfindən alınan əmlaka qeyri-adekvat təzminatın ödənilməsi ilə nəticələnmişdir. Prezident administrasiyası tərəfindən Bakı şəhərində fəaliyyət göstərən dövlət xidməti orqanlarında korrupsiyanın azaldılması istiqamətində mühüm addımların atılmasına baxmayaraq bütün səviyyələrdə korrupsiya hallarının geniş yayılması ilə bağlı iddialar davam etmişdir. İl ərzində məlumat verilmiş digər insan haqları problemlərinə döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi ilə bağlı olmayan 69 ölüm halı ilə nəticələnən ordudakı zorakılıq, ağır və bəzən insan həyatı üçün təhlükəli olan həbsxana şəraiti, şəxsi həyatın toxunulmazlığına əsassız müdaxilələrin davam etməsi, qeydiyyatdan keçməmiş bəzi müsəlman və xristian qruplarının dini azadlıqlarının məhdudlaşdırılması, siyasi iştirakda olan çətinliklər, insan haqlarının müdafiəsi üzrə qeyri- hökumət təşkilatlarının (QHT-lər) qeydiyyatına rəsmi səviyyədə maneələrin davam etdirilməsi, qadınlara qarşı zorakılıq və insan alveri kimi məsələlər daxil olmuşdur. İnsan haqlarının pozulması hallarına yol vermiş əksər rəsmilərin məhkəməyə cəlb olunması və yaxud cəzalandırılması istiqamətində hökumət addımlar atmamışdır. Cəzasızlıq problem olaraq qalmışdır. Bölmə 1. Şəxsiyyətin toxunulmazlığına hörmət, o cümlədən a. Həyatdan əsassız və ya qeyri-qanuni məhrumetmə Hökumət və yaxud onun nümayəndələri tərəfindən əsassız və yaxud qeyri-qanuni qətllər törədilməsi barədə məlumat verilməmişdir. Orduda zorakılıq halları geniş yayılmışdır və bəzi hallarda ölümlə nəticələnmişdir. İnsan haqlarının müdafiəsi üzrə yerli təşkilatların verdikləri məlumata əsasən il ərzində orduda ən azı 81 ölüm halı baş vermişdir ki, bunlardan 69-u döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi ilə bağlı olmamışdır, o cümlədən əsgərlər öz əsgər yoldaşları tərəfindən qətlə yetirilmiş və intihar halları baş vermişdir. Cəzasızlıq problem olaraq qalmışdır. Orduda döyüş tapşırığının yerinə yetirilməsi ilə bağlı olmayan ölüm hallarının baş verməsinə görə keçirilən etirazlar zamanı Müdafiə Nazirliyi 18 yaşlı çağırışçı Ceyhun Qubadovun 7 yanvar tarixdə ürək çatışmazlığından vəfat etdiyini iddia etmişdir, lakin Qubadovun anası oğlunun ölümcül şəkildə döyüldüyünü bildirmiş və onun yaralı bədəninin fotoşəkillərini internet vasitəsilə yaymışdır. Hərbi Prokurorluq tərəfindən səhlənkarlıq maddəsi ilə cinayət işi açılmış,
AZƏRBAYCAN
2013-cü il üzrə İnsan Hüquqları Haqqında Ölkə Hesabatları ABŞ Dövlət Departamenti • Demokratiya, İnsan Haqları və Əmək Bürosu 3 iki nəfər aşağı rütbəli zabit həbs edilmiş, iki nəfər zabit işdən çıxarılmış və bir zabitin rütbəsi kiçildilmişdir. Ermənistanın dəstəyi ilə separatçılar Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsinin əksər hissəsi və yeddi rayonu üzərində nəzarəti davam etdirmişlər. İl ərzində Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində hər iki tərəfi ayıran hərbiləşdirilmiş təmas xətti boyunca atışmalar davam etmişdir və hər iki tərəfdən çoxsaylı insan tələfatına səbəb olmuşdur. Təmas xəttində mülki şəxslər arasında baş vermiş tələfatlarla bağlı rəqəmlər təqdim edilməmişdir. b. İtkin düşmə İl ərzində siyasi motivlərə söykənən itkin düşmə hallarının baş verməsi barədə məlumat verilməmişdir. Əsir və İtkin Düşmüş, Girov Götürülmüş Vətəndaşlarla Əlaqədar Dövlət Komissiyasının verdiyi məlumata əsasən il ərzində Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində 4037 nəfər vətəndaş itkin düşmüş şəxslər siyahısına daxil edilmişdir. Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi (BQXK) mart ayında iki nəfər mülki şəxsin Ermənistana qaytarılmasına kömək etmişdir. BQXK Dağlıq Qarabağ münaqişəsi nəticəsində itkin düşmüş şəxslərin işinin araşdırılmasını davam etdirmişdir və hökumətlə birlikdə itkin düşmüş şəxslərin vahid siyahısının hazırlanması üzərində çalışmışdır. 8 noyabr tarixə olan məlumata əsasən qohumları tərəfindən BQXK-ya axtarış üçün edilmiş müraciətlərə əsasən münaqişə nəticəsində 4620 nəfərin taleyi naməlum olaraq qalmışdır və BQXK tərəfindən Azərbaycanda, o cümlədən Dağlıq Qarabağda 4220 hal nəzərdən keçirilmişdir. BQXK hərbi və mülki əsirlərə kömək göstərilməsini davam etdirmişdir və beynəlxalq humanitar hüquq əsasında müdafiə olunmalarını təmin etmək məqsədilə il ərzində hər ay onlara baş çəkmişdir. BQXK hərbi və mülki əsirlər və onların ailələri arasında Qırmızı Xaç vasitəsilə müntəzəm məlumat mübadiləsini təmin etmişdir və onlara əlaqəni bərpa etməyə və bir- birlərindən xəbər tutmağa yardım göstərmişdir. c. İşgəncə və digər qəddar, qeyri-insani yaxud ləyaqəti alçaldan davranış yaxud cəza Konstitusiya və cinayət məcəlləsinin bu cür əməlləri qadağan etməsinə və 10 ilədək azadlıqdan məhrumetmə cəzasının nəzərdə tutmasına baxmayaraq, insan haqlarının yerli müşahidəçilərinin verdikləri məlumata əsasən 2012-ci ildə baş vermiş 141 hal ilə müqayisədə il ərzində 111 nəfər təcridxanada saxlanılarkən təhlükəsizlik qüvvələri tərəfindən zorakılığa məruz qalmışdır (o cümlədən bir sıra işgəncə halları barədə məlumatlar verilmişdir). Məlumatlara əsasən bu cür pis rəftar hallarının əksəriyyəti saxlanılan şəxslər polis məntəqələrində olduqları müddətdə baş vermişdir və saxlanılanlar istintaq təcridxanalarına aparıldıqdan sonra zorakılıq halları dayandırılmışdır. Nəzərə çarpan bir misalda, insan haqlarının müdafiəsi fəallarının verdikləri məlumata əsasən müxalifət qəzetində məqalə nəşr etdirdiyinə görə saxlanılmış İlkin Rüstəmzadə 11 sentyabr tarixdə Kürdəxanı təcridxanasında saxlanılarkən səlahiyyətli orqanların əməkdaşları
AZƏRBAYCAN
2013-cü il üzrə İnsan Hüquqları Haqqında Ölkə Hesabatları ABŞ Dövlət Departamenti • Demokratiya, İnsan Haqları və Əmək Bürosu 4 tərəfindən döyülmüşdür. İlin sonuna olan məlumata əsasən bu iddialarla bağlı hər hansı istintaq aparılmamışdır. Cəzasızlıq problem olaraq qalmışdır. Verilən məlumatlara əsasən pis rəftar olunduqlarını iddia edən saxlanılanların müstəqil məhkəmə tibbi ekspertizasına cəlb olunmasına qarşı dövlət orqanları de-fakto qadağa qoymuşdur və onların vəkillə təmin olunmalarını yubatmışdır. Etiraflar əldə etmək məqsədilə dövlət orqanları tərəfindən işgəncə və yaxud digər pis rəftar hallarından istifadə olunduğu barədə məlumatların verilməsi davam etmişdir. Məsələn, iddialara əsasən dövlət orqanları gənclərin NİDA (Azərbaycan dilində nida işarəsi deməkdir) hərəkatının üzvləri Şahin Novruzlu, Bəxtiyar Quliyev və Məmməd Əzizovun 9 mart tarixdə dövlət televiziyasına çıxardılaraq orduda ölüm hallarına etiraz məqsədilə 10 mart tarixdə keçiriləcək aksiyada güc tətbiq edərək inqilaba təhrik etməyi planlaşdırdıqlarını bildirən əvvəlcədən hazırlanmış “etirafı” oxumağa məcbur etmişlər. “Human Rights Watch” təşkilatının verdiyi məlumata əsasən Əzizov öz vəkilinə bildirmişdir ki, “etirafını” geri götürdükdən sonra o Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin əməkdaşları tərəfindən döyülmüşdür. Əzizovun dörd gün yeriyə bilmədiyi və bir qulağının eşitmə qabiliyyətini itirdiyi bildirilmişdir. Zorla etiraflar əldə etmək məqsədilə bəzi hallarda zorlama hədələrindən də istifadə edildiyi bildirilmişdir. Yerli müşahidəçilər il ərzində hərbi hissələrdə hədələmə və pis rəftar, o cümlədən fiziki və cinsi zorakılıq hallarının geniş yayılması barədə məlumatlar vermişlər. Məsələn, 28 oktyabr tarixdə beş nəfər əsgər və bir zabit, əsgər Cəmil Hüseynzadəni döyüb, atəş açdıqdan sonra Tovuz rayonundakı su kanalının yaxınlığında tərk edib getmişlər. Yaxınlıqdan keçən bir nəfər şəxs əsgəri tapmış və onu xəstəxanaya aparmışdır. Hərbi Prokurorluq tərəfindən cinayət işi açılmışdır.
Əksər məhbuslar bəziləri həyat üçün təhlükəli olmaqla həbsxanalarda ağır şəraitlə üzləşmişlər. Hökumət tərəfindən yeni müəssisələrin inşası davam etdirilsə də, Sovet dövründən qalmış bəzi həbsxanalar beynəlxalq standartlara cavab verməmişdir. Çox sayda məhbusun bir yerdə saxlanılması, qeyri-adekvat qidalanma, istilik və ventilyasiya sisteminin olmaması və zəif tibbi xidmət göstərilməsi, bəzi həbsxanalarda yoluxucu xəstəliklərin yayılmasına səbəb olmuşdur. Fiziki şərait: Həbsxanalarda olan məhbusların sayı təxminən 20,000 nəfər təşkil etmişdir ki, bu da 2012-ci ildə olan göstərici ilə eynidir. Bunlardan 13,5 faizi istintaq təcridxanalarında olmuşlar və 2,3 faizi qadın məhbuslardan ibarət olmuşdur. Dövlət orqanları istintaq təcridxanalarında kişi və qadınları ayrı-ayrı bölmələrdə saxlamış, lakin məhkum edildikdən sonra qadınlar ayrıca həbsxanalara yerləşdirilmişlər. Yerli QHT müşahidəçilərinin verdikləri məlumata əsasən qadın məhbuslar kişi məhbuslardan daha yaxşı şəraitdə saxlanılmışlar, onların saxlanma şəraiti tez-tez monitorinq edilmiş, treninq və digər fəaliyyətlərə olan çıxış imkanları daha çox olmuşdur. Yetkinlik yaşına çatmayanların da ayrıca müəssisələrdə saxlanılması nəzərdə tutulsa da, 2012-ci AZƏRBAYCAN
2013-cü il üzrə İnsan Hüquqları Haqqında Ölkə Hesabatları ABŞ Dövlət Departamenti • Demokratiya, İnsan Haqları və Əmək Bürosu 5 ildə beynəlxalq müşahidəçilər tərəfindən bəzi uşaqların yaşlılarla bir yerdə saxlanılması müşahidə edilmişdir. Yetkinlik yaşına çatmayan şəxslər üçün müəyyən edilmiş müəssisələrdə məhbuslar 20 yaşına qədər saxlanıla bilər. Dövlət orqanları tərəfindən məhbusların daha çox gəzməsi, işləmək və yaxud təlimlərdə iştirak etmək imkanlarının artırılması istiqamətindəki fəaliyyətlərin artırıldığı bildirilmişdir. Bəzi hallarda dövlət orqanları vəkillər və ailə üzvlərinin səfərlərinə məhdudiyyətlər qoymuşlar. Keçmiş məhbusların bildirdiyinə görə gözətçilər məhbusları döyməklə və ya izolyatorlarda saxlamaqla cəzalandırmışlar. Yerli və beynəlxalq müşahidəçilər Qobustan Qapalı Həbsxanasındakı şəraitin pis olması barədə məlumatları təqdim etməyə davam etmişlər. Ədliyyə Nazirliyinin verdiyi məlumata əsasən 2012-ci ildə həbsdə olarkən 111 nəfər vəfat etmişdir. Nazirliyin məlumatına əsasən ölüm hallarından 84-ü tibbi müalicə müəssisələrində baş vermişdir və buna tibbi şərait səbəb olmuşdur. 2012-ci ildə həbsxana müəssisələrində baş vermiş ölüm hallarının əsas səbəbi vərəm xəstəliyi olaraq qalmışdır, ikinci yeri isə xərçəng və ürək xəstəlikləri təşkil etmişdir. Daxili İşlər Nazirliyinin verdiyi məlumata əsasən 2013-cü ildə müvəqqəti saxlama təcridxanalarında iki ölüm halı baş vermişdir. Hər iki halın sui-qəsd olduğu bildirilmişdir. Bu insidentlə əlaqədar nazirlik 11 əməkdaşına qarşı tədbir görmüşdür. Əksər həbsxanalarda və təcridxanalarda içməli su təmin edilmişdir. İdarəçilik: Həbsxanalarda uçot fəaliyyətinin adekvat olduğu görünür. Bəzi hallarda dövlət orqanları tərəfindən məhdudlaşdırılmasına baxmayaraq məhbusların ailə üzvləri ilə görüşmək imkanı olmuşdur. Dövlət orqanları dini ayinlərə əməl etməyə icazə vermişlər. Əksər məhbuslar senzura olmadan məhkəmə orqanlarına və Ombudsman Aparatına şikayətlə müraciət edə bildiklərini bildirsələr də, yerli QHT-lərin məlumatına əsasən ciddi rejimli həbsxanalarda saxlanılan bəzi məhbuslar bu cür şikayət müraciətlərini təqdim etməkdə çətinliklə üzləşmişlər. Həbsxana rəhbərliyi müntəzəm olaraq məhbusların yazışmalarını oxumuşlar. İnsan hüquqları üzrə yerli müvəkkilə (ombudsmana) insan haqları ilə bağlı müxtəlif şikayətlər daxil olmuşdur, o cümlədən məhbuslar tərəfindən. Ombudsman Aparatı şikayətlərin araşdırılması məqsədilə müntəzəm səfərlər etdiyini və araşdırmaların aparıldığını bildirsə də, QHT-lər məhbusların şikayətlərinə hərtərəfli qaydada baxılmasında marağın olmadığını bildirmişlər. Müstəqil monitorinq: Hökumət beynəlxalq və yerli humanitar və insan haqlarının müdafiəsi qruplarının, o cümlədən BQXK, Avropa Şurasının İşgəncələrin Qarşısının Alınması üzrə Komitəsinin (AŞİQAK), ATƏT, Avropa İttifaqının (üzv ölkələrin bəzilərinin səfirlik nümayəndələrinin müşayiəti ilə) və İşgəncələrə Qarşı Azərbaycan Komitəsinin bəzi həbsxanalara səfərlər etməsinə icazə vermişdir. Ədliyyə Nazirliyi, İşgəncələrə Qarşı Azərbaycan Komitəsindən nazirliyin tabeçiliyində olan müəssisələrə səfər etməzdən öncə bildiriş əldə etməyi tələb etmişdir, lakin Daxili İşlər Nazirliyi öz tabeçiliyində olan istintaq təcridxanalarına komitənin dərhal səfər etməsinə icazə verməyə davam etmişdir. Dövlət orqanları ümumilikdə BQXK-ya Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə əlaqədar saxlanılmış hərbi və mülki əsirlər, eləcə də AZƏRBAYCAN
2013-cü il üzrə İnsan Hüquqları Haqqında Ölkə Hesabatları ABŞ Dövlət Departamenti • Demokratiya, İnsan Haqları və Əmək Bürosu 6 Ədliyyə Nazirliyi, Daxili İşlər Nazirliyi və Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin tabeçiliyində olan müəssisələrdə saxlanılan şəxslərlə görüşməyə icazə vermişlər. İctimai Komitə kimi tanınan, hökumət və insan haqlarının müdafiəsi qruplarının birgə təmsil olunduqları həbsxanaların monitorinqi qrupu pentensiar xidmətə əvvəlcədən məlumat vermədən həbsxanalara səfər etmək imkanı əldə etmişdir. Bununla belə, il ərzində verilən məlumatlara əsasən bəzi hallarda digər qrup üzvləri hətta əvvəlcədən məlumat versələr də, həbsxanalara səfər etməkdə çətinlik çəkmişlər. Təkmilləşmələr: BQXK-ya əsasən hökumət yeni müəssisələr inşa etdirməklə və mövcud təcridxanaların müasirləşdirilməsini həyata keçirməklə təcridxanaların şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində mühüm addımlar atmışdır. Daxili İşlər Nazirliyinin verdiyi məlumata əsasən nazirlik tərəfindən il ərzində beş yeni təcridxana açılmış və səkkiz müəssisədə təmir işləri həyata keçirilmişdir.
Əsassız həbs və ya saxlama qanunla qadağan olunsa da, hökumət ümumilikdə bu qadağalara əməl etməmiş və cəzasızlıq problem olaraq qalmışdır.
Daxili İşlər Nazirliyi və Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi daxili təhlükəsizliyin təmin olunmasına cavabdehdir və birbaşa prezidentə tabedir. Daxili İşlər Nazirliyi yerli polis qüvvələrinə nəzarət edir və yerli mülki müdafiə qoşunları nazirliyin tabeçiliyindədir. Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi kəşfiyyat və əks-kəşfiyyat fəaliyyətlərinə nəzarət edir və nazirliyin özünün ayrıca daxili təhlükəsizlik qüvvəsi vardır. QHT-lərin verdikləri məlumatlara əsasən ifadə azadlığı da daxil olmaqla özünün fundamental hüquqlarından istifadə etmiş fərdlər hər iki nazirlik tərəfindən saxlanılmışlar. Polisin kütlə ilə rəftar taktikası il ərzində fərqli olmuşdur. İlin əvvəlində keçirilmiş bəzi etiraz aksiyaları zamanı polis tərəfindən həddindən artıq güc tətbiq edilmişdir və verilən məlumatlara əsasən polis və daxili təhlükəsizlik qüvvələri rezin güllələrdən, gözyaşardıcı qazdan və su şırnaqlarından istifadə etmişlər. Müəyyən hallarda dinc etirazçılar polis tərəfindən saxlanılmış və onlara qaşı həddindən artıq güc tətbiq edilmişdir. Ümumilikdə təhlükəsizlik qüvvələri cəzasız hərəkət edə bilsələr də, Daxili İşlər Nazirliyi il ərzində ayrı-ayrı şəxsləri əsassız saxladığına görə 241 nəfər əməkdaşına qarşı tədbir gördüyünü bəyan etmişdir. Nazirliyin verdiyi məlumata əsasən vətəndaşların hüquqlarını pozmaqda günahlandırılan nazirlik rəsmilərinə qarşı vəzifə səlahiyyətlərinin icrası zamanı qanunsuzluğa yol vermə ilə bağlı 172 hal üzrə məhkəməyə müraciət edilmişdir. Həbs prosedurları və saxlanılanlarla rəftar AZƏRBAYCAN
2013-cü il üzrə İnsan Hüquqları Haqqında Ölkə Hesabatları ABŞ Dövlət Departamenti • Demokratiya, İnsan Haqları və Əmək Bürosu 7 Qanuna əsasən saxlanılan, həbs edilən və ya hər hansı cinayətdə ittiham olunan şəxslərə onların hüquqları, həbs olunmalarının səbəbi dərhal izah edilməli və müvafiq hüquqi proseslə təmin olunmalıdırlar. Hökumət bu müddəalara hər zaman əməl etməmişdir. Qanunda polisə həbs orderi olmadan hər hansı şəxsi 48 saat ərzində saxlamağa və dindirməyə icazə verilməsinə baxmayaraq, polis həbs orderi olmadan vətəndaşları bir neçə gün saxlamışdır. Hüquqşünasların bildirdiyinə görə digər hallarda hakimlər həbs orderini saxlanma halı baş verdikdən sonra vermişlər. Saxlanılan şəxslərin onlara qarşı irəli sürülən ittihamlar barəsində dərhal məlumatlandırılmadığı hallar barədə məlumat verilməmişdir, lakin bir neçə halda ittihamlar dövlət orqanları tərəfindən sonradan kəskin şəkildə dəyişdirilmişdir. Bu cür hallara “Amnesty İnternational” təşkilatı tərəfindən vicdan məhbusları hesab edilən 10 nəfərin saxlanılması daxil olmuşdur. Saxlanılan 10 nəfərdən ikisi demokratik müxalifətin lideri, yeddi nəfər NİDA hərəkatının demokratik gənc fəalları və bir nəfər isə Azad Gənclik demokratik təşkilatının fəalı olmuşdur (bax: bölmə 1.c. və 1.e.). İttihamlar dəyişdirildikdən sonra ilin sonunda 10 nəfərin hamısına qarşı 12 ilədək azadlıqdan məhrum etmə cəzası istənilmişdir. Qanuna əsasən hər bir şəxsin saxlanıldığı andan etibarən vəkillə təmin olunmaq hüququ vardır. Vəkil ilə təmin olunma, xüsusilə Bakı şəhərindən kənarda aşağı səviyyədə olmuşdur. Qanunla vəkillə təmin olunmaq hüquqları olsa da, çox vaxt saxlanılan imkansız şəxslərin bu hüquqları təmin edilməmişdir. Ailə üzvlərinin verdikləri məlumata əsasən dövlət orqanları bəzi hallarda onların ailələri ilə görüşmələrini, xüsusilə istintaq təcridxanalarında məhdudlaşdırmışlar və bəzi hallarda saxlanılan şəxslər barəsində informasiyanı gizlətmişlər. Bəzən ailə üzvlərinin saxlanılan qohumları barəsində hər hansı məlumat əldə etmələri bir neçə gün çəkmişdir. Siyasi cəhətdən həssas olan və digər şübhəli şəxslər bəzən polis təcridxanasında olarkən bir neçə saat və yaxud bir neçə gün ətraf mühitdən təcrid olunmuş şəraitdə saxlanılmışlar, dövlət orqanları tərəfindən tez-tez siyasi motivlərə söykənən və adi məhkəmə işləri zamanı vəkillərin öz müştəriləri ilə görüşmələrinə icazə verməməsi hallarının müşahidə edildiyi barədə məlumatlar verilmişdir. Bir hal zamanı verilən məlumata əsasən din xadimi və fəal Taleh Bağırzadə 31 mart tarixdə polis tərəfindən həbs edildikdən sonra bir həftə ərzində təcrid olunmuş vəziyyətdə saxlanılmışdır. Həbsindən bir həftə əvvəl Bağırzadənin məsciddə xütbə oxuyarkən hökuməti tənqid etdiyi bildirilmişdir. 1 noyabr tarixdə tələsik keçirilən məhkəmə zamanı hakimiyyət orqanları Bağırzadəni qanunsuz narkotik maddə saxlamaqda ittiham edərək barəsində iki il azadlıqdan məhrumetmə cəzası çıxarmışlar. Dövlət orqanları tərəfindən fərdi şəxslərin bəzən saxlanılanlara zamin durmalarına icazə verilməsinə, istintaq araşdırması zamanı onların şərti azadlığa buraxılmasına nail olmalarına baxmayaraq rəsmi və təcrübədə tətbiq edilən zaminliyə buraxılma sistemi olmamışdır. Əsassız həbs: İl ərzində əsassız, çox vaxt polisə qarşı müqavimət göstərməkdə, narkotik maddə və ya silahdan qanunsuz istifadə və yaxud ictimai asayişi pozmaqda yalandan ittiham olunmaqla baş verən həbs halları problem olaraq qalmışdır. Yerli QHT-lər, “Amnesty İnternational” və AZƏRBAYCAN
2013-cü il üzrə İnsan Hüquqları Haqqında Ölkə Hesabatları ABŞ Dövlət Departamenti • Demokratiya, İnsan Haqları və Əmək Bürosu 8 “Human Rights Watch” təşkilatları hökuməti fərdləri özlərinin fundamental hüquqlarından istifadə etdiklərinə görə həbs etdiyinə görə tənqid etmiş və qeyd etmişlər ki, dövlət orqanları çox vaxt saxlanılanlara qarşı uydurma ittihamlar irəli sürmüşlər. Xüsusilə dinc siyasi nümayişlər keçirməyə cəhd göstərən demokratik müxalifət hərəkatlarının və yaxud siyasi partiyaların üzvləri polis tərəfindən saxlanılmışdır. Məsələn, ilin birinci yarısında dinc nümayişlərə çağırışlar edən, təşkil edən və ya bu nümayişlərdə iştirak edən gənclər və digər demokratik fəallar dövlət orqanları tərəfindən həbs edilmişlər. Bu fəallara NİDA gənclər hərəkatının yeddi nəfər üzvü (Bəxtiyar Quliyev, Məmməd Əzizov, Rəşad Həsənov, Rəşadət Axundov, Şahin Novruzlu, Üzeyir Məmmədli və Zaur Qurbanlı), Azad Gənclik təşkilatının bir nəfər üzvü (İlkin Rüstəmzadə) və siyasi partiyaların gənclər qanadının fəalları (Daşqın Məlikov və Rəsul Mürsəlov) daxil olmuşdur (bax: bölmə 1.c. və 1.e.). Bundan əlavə “Facebook” fəalı Əbdül Əbilov 26 noyabr tarixdə polis tərəfindən həbs edilmiş və sonradan ona qarşı qanunsuz narkotik maddə saxlama ittihamı irəli sürülmüşdür. Müstəqil media Əbilovun hakimiyyəti tənqid etməsinin onun həbsinə gətirib çıxardığını güman etmişdir. Müşahidəçilər də, polisin həbs və saxlama prosedurlarını pozması barədə məlumatlar vermişlər.
İstintaq təcridxanalarında uzun müddət ərzində - 18 aya qədər saxlanma halları baş vermişdir. Baş prokuror müntəzəm şəkildə qanunla icazə verilən məhkəmədən əvvəl ilkin üç aylıq saxlama müddətini istintaq başa çatana qədər sonradan bir neçə ay müddətinə uzatmışdır.
Amnistiya: 7 may tarixdə Milli Məclis 2000 məhbusu əfv etmişdir. Azad olunanlar arasından QHT-lər yalnız 2012-ci ildə keçirilmiş Avroviziya Mahnı Müsabiqəsindən öncə mülkiyyət hüquqlarının pozulmasına etiraz etdiyinə görə həbs edilmiş İlqar Rzayevi siyasi məhbus hesab etmişdir. 14 oktyabr tarixdə prezident 153 məhbusu əfv etmişdir. Azad olunanlardan iki nəfəri insan hüquqlarının monitorinqini aparanlar tərəfindən siyasi məhbus hesab edilmişdir. (bax: bölmə 1.e.). Yüklə 0,62 Mb. Dostları ilə paylaş:
|