Azərbaycan Dövlət
Yüklə 4,71 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Azərbaycan Dövlət İ qtisad Universitetinin tələbələri ilə keçirilən Mülki müdafiə dərsinin konspekti Mövzu №1: “Fövqəladə hallar və onların xarakteristikası” “Təsdiq edirəm” Mülki müdafiə kafedrasının müdiri ___________ Elçin Əliyev “___” yanvar 2015-ci il Azərbaycan Dövlət İqtisad Universitetinin t\ələbələri ilə keçirilən Mülki müdafiə dərsinin konspekti Mövzu № 1: “Fövqəladə hallar və onların xarakteristikası” Keçirmə vaxtı : 8 saat Keçirmə üsulu : Mühazirə Keçirmə yeri : auditoriya Dərsin məqsədi: 1. Tələbələrə “Mülki müdafiə” fənninin tədrisini izah etmək, Mülki müdafiə üzrə rəhbər sənədlərlə və onların tələbləri ilə tanış etmək. 2. Dinc və müharibə dövründə yaranan fövqəladə halların təsnifatı, onların yaranma səbəbləri və anlayışı barədə tələbələri məlumatlandırmaq. Dərsin sualları: 1. Fövqəlada hallarda mülki müdafiənin rolu və vəzifələri Azərbaycan Respublikasının “Mülki müdafiə haqqında” Qanunu, “Mülki müdafiənin təmin edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 25 sentyabr 1998-ci tarixli, 193 nömrəli Qərarı, onların məzmunu və tələbləri. 2. Fövqəladə halların təsnifatı, onların yaranma səbəbləri və anlayışı. Ədəbiyyat : - Azərbaycan Respublikasının “Mülki müdafiə haqqında” Qanunu; - “Mülki müdafiənin təmin edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 25 sentyabr 1998-ci tarixli, 193 nömrəli Qərarı; - H.Ocaqov - “Mülki Müdafiə”; - Fövqəladə hadisələr zamanı necə davranmalı; - Fövqəladə Hallar Nazirliyinin qəzetləri. I .Giriş hissə - 5 dəq. T\ələbələrin dərsə hazırlığını yoxlayıram. Dərsin mövzusunu, məqsədini, sualları çatdırıram. II. Əsas hissə - 80 dəq. 1-ci sual.Fövqəlada hallarda mülki müdafiənin rolu və vəzifələri Azərbaycan Respublikasının “Mülki müdafiə haqqında” Qanunu, “Mülki müdafiənin təmin edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 25 sentyabr 1998-ci tarixli, 193 nömrəli Qərarı, onların məzmunu və tələbləri. 1931-ci ilin mayında tibbi xidmət generalı fransız Corc Sant-Pol Parisdə “Cenevrə Regionu Assosiasiyası” təşkilatını yaradır. Sonralar o Beynəlxalq Mülki müdafiə Təşkilatına (BMMT) çevrilir. “Cenevrə regionu” anlayışı altında müharibə zamanı əhalinin bəzi kateqoriyaları (qadınlar, uşaqlar, xəstələr və qocalar) sığınacaq tapa biləcək neytral zona, yaxud açıq səhər nəzərdə tutulurdu. Son illərdə insanların təhlükəsizliyinin təminatı kəskin hal almışdır. Bu ona görədir ki, elm və texnikanın sürətlə inkişaf etdiyi son dövrlərdə sənayedə, nəqliyyatda və digər sahələrdə qəzaların, təbii fəlakətlərin sayı xeyli artmışdır. Elmi-texniki tərəqqinin yüksəlişi, mürəkkəb sistemlərin tətbiqi ilə elmi-texniki və istehsalat fəaliyyətinin miqyasının genişlənməsi, onların istismarında riskin artması insanların həyat və sağlamlığına, ətraf mühitə və istehsalatın normal fəaliyyətinə təhlükə yaradırlar. 1988-ci ildən Azərbaycan müharibə şəraitində yaşayır. Bütün bunlarla əlaqədar gələcək mütəxəssislərə müasir sülh dövründə və silahların tətbiqi zamanı istehsalatda insanların həyat fəaliyyətinin və ətraf mühitin mühafizəsini təmin etmək biliyi, bacarığı vermək günün vacib məsələsidir. Mülki müdafiə insanın ətraf mühitdə təhlükəsizliyi və sağlamlığının qorunması haqqında elmdir. O, təhlükəli və zərərli amilləri aşkara çıxarmalı və eyniləşdirməli, insanın mühafızəsinin metod və vasitələrini, yollarını zərərli və təhlükəli amillərin minimum dərəcəyə qədər azaldılmasını araşdırmalı, dinc və müharibə dövrü baş verən qəza hallarının, fəlakətlərin nəticələrini aradan qaldırmaq tədbirləri hazırlamalıdır. Mülki müdafiən in müharibə vaxtındakı rolu xüsusilə böyükdür. Bununla belə qeyd etmək lazımdır ki, əmin-amanlıq dövründə MM-in rolu təbii fəlakətlərin, böyük istehsalat qəzalarının nəticələri ilə mübarizədə xeyli artmışdır. Böyük maddi itkilər və insan tələfatına səbəb olan (AES-də, dəmir yolunda, güclü təsirli zəhərli maddələrdən istifadə olunan müəssisələrdə baş verən qəzalar və tez-tez baş verən təbii fəlakətlər və s.) fövqəladə hadisələr göstərir ki, indi mövcud olan şə raitdə insanları və onların yaşadığı mühiti fövqəladə hallarda mühafizə etmək üçün, insanların psixoloji, mənəvi cəhətdən əsaslanmış səmərəli formada hazırlanması məsələlərini tamamilə yenidən qurmaq lazımdır, xüsusilə əmin-amanlıq dövründə fövqəladə hal olan MM tədbirlərinə yenidən baxılmalı və onun vəzifə və yollarını yenidən qiymətləndirmək lazımdır. Bu məsələ indiki iqtisadi münasibətlərin keçid dövründə daha böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti 1992-ci il iyulun 31-də "Azərbaycan Respublikasının Mülki Müdafiəsi haqqında Əsasnamənin təsdiq edilməsi barədə 73 saylı fərmanı və 1998-ci il aprelin 18-də "Mülki müdafiə haqqında Azərbaycan Respublikası Qanununun tətbiq edilməsi barədə 700 saylı fərmanı imzalanmışdır. Yuxarıda göstərilənlər bu Əsasnamə və Qanunda öz əksini tapmışdır. Yeni Əsasnamə və Qanunda respublikada mülki müdafiənin əsas məqsəd və vəzifələrini habelə dövlət hakimiyyəti və idarəetmə orqanlarının, ictimai təşkilatların, eləcə də məsul şəxslərin və bütün vətəndaşların mülki müdafiə üzrə vəzifələri müəyyən edilmişdir. “Mülki müdafiənin təmin edilməsi barədə” Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 25 sentyabr 1998-ci tarixli, 193 nömrəli Qərarının təıəbləri: Dövlət və qeyri-dövlət ali, orta ixtisas məktəbi tələbələrinə, texniki peşə və ümumtəhsil məktəbləri şagirdlərinə mülki müdafiənin öyrədilməsi. - Mülki müdafiə fənni - ali məktəblərdə əyani, qiyabi və axşam şöbələrinin bütün tələbələrinə öyrədilməsi məcburi olan fənn sayılır və tədris planlarına xüsusi fənn kimi daxil edilir. - Ali məktəblərin tələbələrinə mülki müdafiə fənni qüvvədə olan proqramlara müvafiq tədris edilir. Tələbələrə MM öyrədilməsi üzrə əsas vəzifələr aşağıdakılardır: - sülh və müharibə dövrlərindəki fövqəladə hallarda fəaliyyət göstərmək və ali məktəblərdə aldıqları ixtisasa müvafiq olaraq, obyektlərin sabit işinin təmin edilməsi üsullarını öyrənmək; - ümumtəhsil məktəblərinin II, V, VI siniflərində mülki müdafiə fənni üzrə məşğələlər aparmağı bacarmaq. - xüsusi fənn olmaqla mülki müdafiə üzrə məşğələlər bütün ali təhsil məktəblərinin yuxarı kurslarında bir semestr ərzində keçirilir. - mülki müdafiə fənni imtahan verməklə qurtarır. Mülki müdafiə fənninin öyrənilməsində tələbələr aşağıdakıları bilməlidir: - istehsalat sahəsində həyat fəaliyyətinin təhlükəsizliyinin təminini; - istehsalat sahələrində insanlar üçün təhlükə törədən amilləri; - istehsalat sahələrində bədbəxt hadisələrin araşdırılmasını və təhlilini; - fövqəladə hallar, onların baş vermə səbəblərini; - fövqəladə hadisələrin xəbərdar edilməsinin növlərini və vasitələrini; - davranış qaydalarının əhaliyə çatdırılması üsullarını və yollarını; - fövqəladə hallarda əhalinin mühafizəsinin prinsiplərini və üsullarını; - fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması tədbirlərini; - zədələnmə ocaqlarında qəza-xilasetmə və digər təxirə salınmaz işləri; - fövqəladə hallarda iqtisadiyyat obyektlərinin iş dayanıqlığının təmin edilməsi yollarını və üsullarını; - zədələnmiş insanlara ilk tibbi yardımın göstərilməsini. Bacarmalıdır: - istehsalat sahələrində bədbəxt hadisələrin araşdırılması və aktın tərtib edilməsini; - istehsalat sahələrində təlimatların aparılmasını; - istehsalat sahələrində işçilər üçün təhlükə törədən amillərin aradan qaldırılması tədbirlərinin həyata keçirilməsini; - istehsalat qəzalarının və fəlakətlərin proqnozlaşdırılmasını; - ehtimal olunan fəlakət barədə əhalinin xəbərdar edilməsinin təşkilini; - əhalinin fövqəladə hallarda mübarizəyə və mühafizəyə hazırlanmasını; - fövqəladə halların nəticələrinin aradan qaldırılması işlərinin ardıcıllığının təşkilini; - zədələnmiş insanlara ilk tibbi yardım göstərilməsini. Mülki müdafiə haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunu Qəbul edilmişdir: 30 dekabr 1997-ci il, № 420-IQ. Maddə 1. Əsas anlayışlar Bu Qanunda aşağıdakı anlayışlardan istifadə olunur: 1) mülki müdafiə - dinc dövrdə və ya müharibə dövründə əhalinin (Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının, Azərbaycan Respublikasının ərazisində olan əcnəbilərin və vətəndaşlığı olmayan şəxslərin) və ərazinin (Azərbaycan Respublikası ərazisinin hüdudları daxilində torpaq, su və hava məkanının, istehsal və sosial təyinatlı obyektlərin, habelə ətraf mühitin) təhlükəsizliyinin təmin edilməsi məqsədi ilə dövlət hakimiyyəti orqanları, hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən həyata keçirilən tədbirlər sistemidir; 2) mülki müdafiə sistemi - mülki müdafiənin vəzifələrinin yerinə yetirilməsi həvalə edilmiş müvafiq icra hakimiyyəti orqanlarının, qüvvə və vasitələrin, xüsusi fondların, rabitə, xəbərdarlıq və informasiya təminatı sistemlərinin məcmusudur; 3) fövqəladə hadisə - insan tələfatına, insanların səhhətinə və ya ətraf mühitə ziyan vurulmasına, əhəmiyyətli maddi itkilərə və insanların həyat fəaliyyəti şəraitinin pozulmasına səbəb ola biləcək və ya səbəb olmuş hərbi əməliyyatlar, qəza, təbii və ya digər fəlakət nəticəsində müəyyən ərazidə yaranmış vəziyyətdir; 4) fövqəladə hadisələrin qarşısının alınması - fövqəladə hadisələrin baş verməsi təhlükəsinin maksimum azaldılmasına, belə hadisələr baş verəcəyi hallarda isə insanların və onların sağlamlığının qorunmasına, ətraf mühitə vurula biləcək ziyanın və maddi itkilərin həcminin azaldılmasına yönəldilən və əvvəlcədən həyata keçirilən tədbirlər sistemidir; 5) fövqəladə hadisələrin və onların nəticələrinin aradan qaldırılması - insanların həyatının xilas edilməsinə və sağlamlığının qorunmasına, ətraf mühitə vurulan ziyanın və maddi itkilərin həcminin azaldılmasına, fövqəladə hadisələrin yayılmasının qarşısının alınmasına yönəldilmiş və fövqəladə hadisələr zamanı həyata keçirilən qəza-xilasetmə tədbirləri və digər təxirəsalınmaz işlərdir. Maddə 3. Mülki müdafiənin təşkil edilmə prinsipləri Azərbaycan Respublikasında mülki müdafiə ümumdövlət müdafiə sisteminin tərkib hissəsi olmaqla aşağıdakı prinsiplər əsasında təşkil edilir: 1) ərazi prinsipi (mülki müdafiə tədbirlərinin Azərbaycan Respublikasının bütün ə razisində təşkil edilməsi); 2) fərqli və kompleks yanaşma prinsipi (Azərbaycan Respublikasında mülki müdafiə tədbirlərinin ayrı-ayrı bölgələrin, şəhərlərin, istehsal və sosial təyinatlı obyektlərin hərbi- strateji, iqtisadi və digər xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla planlaşdırılması və ə laqələndirilmiş şəkildə həyata keçirilməsi); 3) kütləvilik və məcburilik prinsipi (mülki müdafiə tədbirlərinin Azərbaycan Respublikasının bütün əhalisini əhatə etməsi və məcburi xarakter daşıması); 4) daimi hazırlıq prinsipi (Azərbaycan Respublikasının mülki müdafiə sisteminin fövqəladə hadisələr zamanı dərhal və səmərəli fəaliyyətə başlamağa hazır vəziyyətdə olması); 5) dərhal xəbərdarlıq prinsipi (baş verə biləcək və ya baş vermiş fövqəladə hadisələr haqqında Azərbaycan Respublikasının əhalisinə dərhal məlumat verilməsi); 6) qarşılıqlı əlaqə prinsipi (mülki müdafiənin təmin edilməsində iştirak edən Azərbaycan Respublikasının dövlət orqanlarının və mülki müdafiə qüvvələrinin sıx və uzlaşdırılmış fəaliyyət göstərməsi). Maddə 5. Mülki müdafiənin məqsədi Mülki müdafiənin məqsədi aşağıdakılardır: 1) fövqəladə hadisələrin qarşısının alınması məqsədi ilə profilaktik tədbirlərin həyata keçirilməsi; 2) fövqəladə hadisələr zamanı mümkün olan ziyan və itkilərin həcminin maksimum azaldılması; 3) fövqəladə hadisələrin və onların nəticələrinin aradan qaldırılması. Maddə 6. Mülki müdafiə sahəsində dövlətin vəzifələri 5) mülki müdafiə sisteminə rəhbərlik etmək, mülki müdafiə sisteminin strukturunu, tərkibini, onun iştirakçılarının qarşılıqlı əlaqəsi, maliyyə və maddi-texniki təminatı qaydasını müəyyən etmək, habelə onlara dair məsələləri vaxtında həll etmək; 6) mülki müdafiə üçün dövlət büdcəsindən vəsait ayırmaq və bundan əlavə, mülki müdafiə fondları yaratmaq, bu mənbələrin vəsaitlərindən məqsədli və düzgün istifadə olunmasını təmin etmək; 7) fövqəladə hadisələrin nəticələrinin aradan qaldırılması üçün maddi və maliyyə vəsaitləri ehtiyatı yaratmaq; 9) mülki müdafiə üçün kadrların hazırlanmasını təşkil etmək və həyata keçirmək; 10) dinc dövrdə və ya müharibə dövründə fövqəladə hadisələrdən müdafiə olunma qaydalarını və vasitələrini əhaliyə öyrətmək; 11) əhaliyə mülki müdafiə tədbirlərinin öyrədilməsini təşkil etmək, əhalini fərdi və kollektiv müdafiə vasitələri ilə təmin etmək; 13) fövqəladə hadisələr zamanı insanların həyat və sağlamlığının qorunması üçün mülki müdafiə obyektlərini daim hazır vəziyyətdə saxlamaq və həmin obyektləri insan həyatı üçün zəruri ləvazimatın toxunulmaz ehtiyati ilə təmin etmək; 15) insanların həyatı və sağlamlığı üçün təhlükə yarada biləcək fövqəladə hadisələr barəsində əhalini vaxtında xəbərdar etmək, belə hadisələrin nəticələrinə və onların aradan qaldırılması üçün görülmüş tədbirlərə dair əhaliyə tam və obyektiv məlumat vermək; 18) fövqəladə hadisələr baş vermiş ərazilərdən əhalini köçürmək və onları müvəqqəti yaşayış yerləri ilə təmin etmək, ümdə qəza-xilasetmə işlərini və sanitariya-gigiyena tədbirlərini həyata keçirmək, ictimai asayişin bərpa olunmasına və qorunmasına yardım etmək, bitki və heyvanların xilas edilməsi üçün tədbirlər görmək; 19) fövqəladə hadisələrdən zərər çəkmiş əhalinin sosial müdafiəsi üçün lazımi tədbirlər həyata keçirmək; 21) mülki müdafiə tələblərini pozan şəxsləri Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən olunmuş məsuliyyətə cəlb etmək. Maddə 7. Mülki müdafiə sahəsində hüquqi şəxslərin vəzifələri Mülki müdafiə sahəsində mülkiyyət formasından asılı olmayaraq hüquqi şəxslərin aşağıdakı vəzifələri vardır: 1) iqtisadi və sosial inkişaf proqramlarında mülki müdafiə sahəsində zəruri tədbirləri nəzərdə tutmaq və həyata keçirmək; 2) işçilərin (təhsil alan şəxslərin) fövqəladə hadisələrdən müdafiəsi üzrə tədbirləri maliyyələşdirmək; 3) fövqəladə hadisələrin nəticələrinin aradan qaldırılması üçün maddi və maliyyə vəsaitləri ehtiyatı yaratmaq; 4) fövqəladə hadisələr haqqında yerli xəbərdarlıq sistemini yaratmaq və onu daim saz vəziyyətdə saxlamaq; 5) işçiləri (təhsil alan şəxsləri), habelə bilavasitə yaxınlıqda yerləşən ərazidə yaşayanları, baş verə biləcək və ya baş vermiş fövqəladə hadisələr barəsində xəbərdar etmək, insanları təhlükəsiz yerə köçürmək; 6) mülki müdafiə planlarına uyğun olaraq mövcud qüvvə və texnika ilə ilkin qəza- xilasetmə işlərini təşkil etmək və həyata keçirmək. Hüquqi şəxslərin mülki müdafiə tədbirlərində iştirakı, fövqəladə hadisələrdən müdafiə olunma vasitələri ilə onların təminatı qaydasını, formasını və şərtlərini Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. Maddə 8. Mülki müdafiə sahəsində Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının vəzifələri Mülki müdafiə sahəsində Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının aşağıdakı vəzifələri vardır: 1) mülki müdafiə sahəsində Azərbaycan Respublikası qanunvericiliyinin tələblərinə ə məl etmək; 2) fərdi və kollektiv müdafiə vasitələrindən istifadə etməyi bacarmaq; 3) fövqəladə hadisələrdən əsas müdafiə üsullarını və vasitələrini öyrənmək və bilmək; 4) fövqəladə hadisələr zamanı müəyyən olunmuş davranış qaydalarına əməl etmək; 5) ilk tibbi yardım göstərilməsi qaydalarını öyrənmək və onu tətbiq etməyi bacarmaq; 6) mülki müdafiə işarələrini bilmək və onlara uyğun hərəkət etmək; 7) baş verə biləcək və ya baş vermiş fövqəladə hadisələr barəsində müvafiq dövlət orqanlarına və qonşulara məlumat vermək; 8) mülki müdafiə sahəsində onlara tapşırılmış vəzifələri vicdanla yerinə yetirmək. Maddə 9. Mülki müdafiə sahəsində Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının hüquqları Mülki müdafiə sahəsində Azərbaycan Respublikası vətəndaşlarının aşağıdakı hüquqları vardır: 1) fövqəladə hadisələr baş vermiş ərazilərdə zəruri təhlükəsizlik tədbirləri haqqında tam və obyektiv məlumat almaq; 2) fövqəladə hadisələr baş vermiş ərazilərdə fərdi və kollektiv müdafiə vasitələrindən istifadə etmək; 3) fövqəladə hadisələrin qarşısının alınmasında və nəticələrinin aradan qaldırılmasında müəyyən olunmuş qaydada iştirak etmək; 4) mülki müdafiə məsələləri ilə bağlı müvafiq dövlət orqanlarına şəxsən müraciət etmək və ya yazılı təkliflər vermək; 5) fövqəladə hadisələr nəticəsində səhhətinə və əmlakına dəymiş ziyana uyğun ödənclər almaq; 6) fövqəladə hadisələr baş vermiş ərazilərdə yaşamağa və işləməyə görə müavinətlər almaq. Bu maddənin birinci hissəsinin 6-cı bəndində nəzərdə tutulan müavinətlərin növləri və məbləği Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə müəyyən edilir. Maddə 10. Fövqəladə hadisələrdən müdafiə sahəsində əhalinin hazırlanması Fövqəladə hadisələrdən müdafiə sahəsində əhalinin hazırlanması qaydasını Azərbaycan Respublikasının müvafiq icra hakimiyyəti orqanı müəyyən edir. Fövqəladə hadisələr zamanı davranış qaydaları əhaliyə iş və yaşayış yeri üzrə, habelə tədris müəssisələrində öyrədilir. Mülki müdafiə sisteminin, həmçinin hüquqi şəxslərin rəhbər və mütəxəssislərinin hazırlanması ali və orta ixtisas tədris müəssisələrində, ixtisas artırma müəssisələrində, xüsusi təlim kurslarında və bilavasitə iş yeri üzrə həyata keçirilir. Yüklə 4,71 Mb. Dostları ilə paylaş:
|