Bariş BƏYİN Əhvalati panika pozuntusu

BARIŞ BƏYİN ƏHVALATI
PANİKA POZUNTUSU

BARIŞ BƏYİN ƏHVALATI
PANİKA 
POZUNTUSU
ORXAN DOĞAN
Bakı – 2015

© Orxan Doğan 2015
Bu kitab təkcə nəzəriyyə və texniki məlumatların toplandığı bir 
kitab deyil. Kitab əsasən psixi sağlamlıq və xəstəliklər üzrə mütəxəssisin 
məsləhəti və nəzarəti altında panika pozuntusu olan insanların və 
onların qohumlarının öz-özlərinə necə kömək etməsindən bəhs 
edir. Ölkəmizdə bu cür özünə kömək ədəbiyyatının olmaması böyük 
problemdir. Bu baxımdan “Panika pozuntusu” kitabı xəstələr, onların 
qohumları, həkim, psixoloqlar, tibb və psixologiya fakültələrinin 
tələbələri üçün faydalı olacaq.
www.1905.az 
portalının nəşri

Bizə müəllimlik edən xəstələrimizə və onların ailələrinə...

ÖN SÖZ
Tarixdə XX əsr ən çox ad verilən əsr olub. Bu adlardan biri də stress 
əsridir. Bu ad XXI əsrə də aid edilə bilər. Stress insanın həyatında 
qaçılmaz hallardan biridir. Stressin istər fiziki, istər psixi, istər 
emosional, istərsə də davranış müstəvisində bir çox mənfi təsirləri 
var. Bununla yanaşı, unutmamalıyıq ki, stress insann vahid bir sistem 
şəklində müdafiəsi və davamlılığının təminində də rol oynayır. 
Stress keçirən hər adamın mütləq mənada onun əsarətinə düşməsi, 
hər hansı psixi pozuntusunun olması elə də vacib deyil. Stressi analiz 
edib onun zərərlərindən müdafiə olunmaq da mümkündür. Stress 
genetik, biokimyəvi, vahiməyə qarşı həssaslıq, insanın xarakteri və s. 
kimi amillərlə birləşdiyində psixi bir pozuntunun baş vermə ehtimalı 
da artır. Bunlardan biri də panika pozuntusudur.
Cəmiyyətimizdə panika pozuntusunun müşahidə olunma rəqəmi 
bir-iki milyon yarım arasında (Türkiyə Respublikasında – red.) 
dəyişir. Buna görə də əhalinin sağlamlıqla bağlı ciddi bir problemi 
kimi qiymətləndirilə bilər. Xəstələrin və onların qohumlarının 
panika pozuntusu səbəbindən qarşılaşdıqları problemləri və əməyin 
keyfiyyətinə təsiri ilə yanaşı, xəstələrin düzgün və lazımi müalicə 
imkanlarından istifadə etmə ehtimalını da nəzərə alsaq, problemin 
vacibliyi daha yaxşı başa düşüləcək.
Bu kitab təkcə nəzəriyyə və texniki məlumatların toplandığı bir 
kitab deyil. Kitab əsasən psixi sağlamlıq və xəstəliklər üzrə mütəxəssisin 
məsləhəti və nəzarəti altında panika pozuntusu olan insanların və 
onların qohumlarının öz-özlərinə necə kömək etməsindən bəhs 
edir. Ölkəmizdə bu cür özünə kömək ədəbiyyatının olmaması böyük 
problemdir. Bu səbəbdən inanıram ki, bu kitabın panika pozuntusu 
olan xəstələrə, onların qohumlarına, həkim, psixoloqlar, tibb və 
psixologiya fakültələrinin tələbələrinə faydası olacaq. 
Yrd.Doç.Dr. Gökbən Hızlı Sayar və Uzm.Dr Hülya Turquta 
təkliflərinə görə təşəkkür edirəm.
Hörmətlə
Prof.Dr. Orxan DOĞAN

8
PANİKA POZUNTUSU
1 
Barış bəy və ilk panika tutması
Barış bəy iş yerinə – məktəbə getməyə hazır idi. Qızı Özləm hələ 
yatırdı. Əyilib yanağından öpdü. Həyat yoldaşı Zeynəbin işlədiyi 
məktəb evə yaxın olduğu üçün o, evdən daha gec çıxırdı.
– Salamat qalın, axşam görüşərik, – dedi. Onsuz da bir az sonra 
Zeynəbin anası gələcəkdi. 
Barış bəy hər günkü vaxtda evdən çıxdı. Hər gün həmin vaxtda 
evdən çıxmasaydı, işə vaxtında çata bilmirdi. Odur ki, hər gün eyni 
vaxtda işə gedirdi, beş dəqiqəyə avtobus dayanacağına çatırdı. Avto-
busla iyirmi dəqiqə yol getdikdən sonra, düşüb başqa avtobusa minir-
di. İkinci avtobusla da təxminən 15 dəqiqəlik yolu vardı. Sonra da beş 
dəqiqə piyada gedib çatırdı məktəbə. 
Bir saata çatırdı işə. Əvvəllər bu vaxt çox görünmüşdü gözünə. Za-
rafat bir yana, hər gün düz iki saatı yolda itirirdi. Heyf deyildi tələbəlik 
illəri? 
Universitet şəhərciyindəki yataqxanada yaşayırdı, beş dəqiqəyə də 
fakültəyə çatırdı. O günlər rahat günlərmiş deyə fikirləşdi. İşə gedib–
gəlmək məsələsini ciddi düşünmüşdülər. Ona görə də əvvəlcədən 
belə qərara almışdılar ki, kirayə tutduqları ev həyat yoldaşı Zeynəbin 
işlədiyi məktəbə yaxın olsun. Uşaqları dünyaya gələndən sonra xanı-
mı yolda vaxt itirməməli idi.
Zeynəblə universitetdə, tələbəlik illərində tanış olmuşdular. İlk 
dəfə uzaqdan gördükdə ona qarşı özündə bir yaxınlıq, mehribanlıq 
hiss etdiyini xatırlayırdı. Zeynəbin alicənab bir qız olduğunu dərhal 
sezmişdi. Saf və məsum bir gözəlliyi var idi bu qızın. Baxanda adamı 
sakitləşdirirdi. Sakit bir qızdı, az gülürdü, amma güləndə Barış bəy se-
vindiyindən az qalırdı göydə uçsun. Zeynəbin həmişə gülməsini istə-
yirdi. Çünki onun xöşbəxtliyi Barış bəyin xoşbəxtliyi deməkdi. 
Barış bəy bunları düşünə–düşünə avtobus dayanacağına gəlib çat-
dı. Başını qaldırıb göyə baxdı. Günəş işıq saçır, istiliyini hər yana ya-
yırdı. Avtobusu gözləyən adamlara baxdı. Heç biri gözləməkdən razı 
görünmürdü. “Bəlkə hərənin ya evdə, ya da işdə bir dərdi var”– deyə 

9
BARIŞ BƏY VƏ İLK PANİKA TUTMASI
fikirləşdi.
Özünün də dərdi yox idimi? “Dərdsiz insan var görəsən?” – deyə 
öz-özünə sual verdi. “Yəqin elə bir insan yoxdur. Ailə, iş, dolanışıq dər-
di, insani münasibətlərdəki süniliklər, ekoloji problemlər, ölkə prob-
lemləri” – deyə fikirləşdi...
Elə bu vaxt avtobus gəldi. Bir təhər minə bildi. “Lənət olsun, növ-
bəyə durmağı öğrənə bilmədik də. Bir də deyirlər ki, təhsil müddəti-
miz artıb” – deyə əsəbləşdi. Bəs nə bilmişdiniz, inkişaf etmişik, adam 
başına düşən illik gəlir bilmirəm neçə min dollara qalxıb. 
Avtobusda ayaq üstə sıxılmış bir vəziyyətdə gedə-gedə axşam evdə 
olanlar yadına düşdü. “Zeynəbin də əbəs yerə qanını qaraltdım. Kaş 
ki, daha sakit olsaydım” – deyə fikirləşdi. 
Axşam Zeynəblə aralarında söz-söhbət olmuş, xatırladığı qədər ilk 
dəfə Zeynəbin üstünə qışqırmışdı. İndi isə əslində ciddi bir məsələnin 
olmadığını başa düşürdü. Bu yola birlikdə çıxmışdılar, birgə hərəkət 
edib, problemləri birlikdə həll etməliydilər. 
Barış bəy ədəbiyyat müəllimi idi. Həm kitab oxumağı çox sevir-
di, həm də işi bunu tələb edirdi. Həyat yoldaşı biologiya müəllimiydi, 
onun qədər kitab aludəçisi deyildi. Kim bilir, bəlkə də işinə görə çox 
mütaliə etməsinə ehtiyac yox idi.
Üstəlik Barış bəyin kitab məsrəfi ailə büdcəsi üçün problem ya-
ratmağa başlamışdı. Axşam bir də kostyum almalı olduğunu deyəndə 
Zeynəb xanım çox əsəbiləşdi. Bir təhər başlarını saxlayırdılar, belə bir 
vaxtda kostyum haradan çıxdı, onsuz da kitablarına heç nə demirdi. 
Qızlarını fikirləşmək məcburiyyətində idilər. Guya o, qızlarını, gö-
zünün ağı–qarası Özləmi fikriləşmirdi? Özləm ağlına gələn kimi üzü 
güldü. Dünyada ən çox qiymət verdiyi məxluq məgər qızı deyildimi? 
Zeynəb də bunu bilirdi. 
Əslində, Barış bəy də yorulmuşdu. Hər ikisi maaş alırdı, amma İs-
tanbulda dolanmaq asan məsələ deyildi. 
Barış bəylə xanımı Zeynəb həmyaşıd idilər, hər ikisinin 28 yaşı 
vardı. Tələbə vaxtı gələcəklə bağlı xəyallarını bölüşürdülər. Məzun ol-
duqdan sonra ailə quracaq, eyni vilayətə, bir məktəbə təyinat alacaq-
dılar. Ah, eyni məktəb olsaydı nə yaxşı olardı! Anadolunun hər hansı 

PANİKA POZUNTUSU
10
bir şəhərinə gedəcək, bütün vaxtlarını oradakı şagirdlərə sərf edəcək, 
yaxşı yetişmələri üçün bildiklərini onlara öyrədəcək, həmin vilayətin 
ən yaxşı müəllimləri kimi tanınacaqdılar. Əgər xoşlarına gəlsə oraya 
köçəcək, uşaqlarını da elə orada boya–başa çatdıracaqdılar. Hər ikisi 
də bir qız, bir oğlan uşaqlarının olmasını istəyirdi. Hətta bir neçə ildən 
sonra kreditlə özlərinə ev də ala biləcəkdilər. 
Lakin işlər planlaşdırdıqları kimi olmadı. Məzun olduqdan sonra 
öz aralarında söz kəsdilər, ailələrinə vəziyyəti başa saldılar. Hər iki ailə 
də onların qərarını müsbət qarşıladı. Daha sonra ailələr tanış olub 
dostlaşdılar və nişan üzükləri taxıldı. Həmin il müəllimlik üçün təyi-
nat imtahanı verdilər, yaxşı bal toplasalar da təyinat ala bimədilər. Bu 
isə o deməkdi ki, onlar ailə qurmaq məsələsini təxirə salmalıydılar və 
digər tərəfdən ailələrinə də maddi cəhətdən yük olacaqdılar. Bundan 
məyus olmuşdular, ancaq əllərindən heç nə gəlmirdi.
Barış bəy bunları fikirləşə–fikirləşə dayanacağa çatdığını gördü. 
Camaatın arasından keçmək üçün icazə istədi. Düşəndə qeyri–ixtiya-
ri bir ah çəkdi. Qələbəlik bir yandan, axşamkı söhbətlə bağlı fikirlər də 
bir yandan onu lap əldən salmışdı. Bir yerdə dayanıb sağa–sola baxdı, 
insanlar təlaş içində harasa tələsirdilər.
Ağlı hələ də xanımı ilə aralarında olan mübahisədə idi. İndiyə qə-
dər heç vaxt onun xətrinə dəyməmişdi. Adamın üstündə Allah var, 
xanımı da mümkün olduğu qədər onu başa düşürdü, səbrli davranırdı. 
Ancaq dünən necə oldusa... Hər ikisi qışqırdı. Barış bəy istəmədən ba-
ğırdığı üçün xanımından üzr istəyib az da olsa vəziyyəti düzəltmişdi. 
Həyat yoldaşını fikirləşəndə keçmiş illəri xatırladı. Bir il boyunca 
ikisi də evdə imtahana hazırlaşmışdılar. Ayrı–ayrı şəhərlərdə yaşadıq-
larından Barış bəy ayda bir dəfə nişanlısını görməyə gəlirdi. Ondan ol-
saydı hər həftə gələrdi, ancaq o zaman yol xərci yaman çox olacaqdı...
Dayanacaqda gözləyənlər hərəkət etməyə başladılar, Barış bəyin 
gözlədiyi avtobus gəlmişdi. Dolu gələn avtobusa bir təhər minə bildi. 
Əslində avtobusa minənlər onu da sürüyüb apardılar özləri ilə. Ayaq 
üstə getmək üçün özünə balaca bir yer tapa bildi, yenə də basabas 
içində gedəcəkdi. Artıq bu vəziyyətə öyrəşmişdi və bunu özünə dərd 
eləmirdi. 

11
 Beş il əvvəl təyinatla bağlı imtahanda lazımi balı toplamışdılar. Se-
çim edəndə gələcəyi də fikirləşmək məcburiyyətindəydilər. Əgər hər 
ikisi də işləsə uşaqlarına kim baxacaqdı? Necə böyüyəcəkdi uşaqlar? 
Maddi vəziyyətlərini də nəzərə almalıydılar. Üstəlik ailə quranda bor-
ca da girəcəkdilər. 
Nəhayət qərara gəldilər ki, İstanbulu seçsinlər. İstanbulda həyat 
şərtləri çətin olduğu üçün çox adam ora getmək istəmirdi. Bu da ora 
təyinat alma ehtimalını artırırdı. Zeynəbin anası da İstanbulda yaşa-
yırdı. Əvvəl bir neçə il uşaqlarına o baxa bilərdi. Görəsən baxardımı?
Seçim etməzdən əvvəl Zeynəbin anasıyla danışmağa qərar ver-
dilər. Düzdür, əvvəlcə bir az naz elədi, amma sonra razı oldu. Hər ikisi, 
xüsusilə Zeynəb buna çox sevindi. Anasından ayrı qalmayacaq, hər 
gün onu görə biləcəkdi. Seçim problemi də beləcə həllini tapmışdı. 
Artıq narahat olmağa dəyməzdi. 
Təyinatlarını İstanbula alanda sevindilər. Lakin bu sevincləri uzun 
sürmədi. Evin kirayə pulu, nəqliyyat xərcləri hardasa elə bir maaşa 
bərabər idi. Hələ bunun işığı, suyu, telefon danışığı, interneti, Barış 
bəyin kitab xərci vardı. Daha yolun başlanğıcında dolanışıq dərdi on-
ları öz əsarətinə almışdı. Görəsən iqtisadi çətinlikləri necə dəf edəcək-
dilər? 
“Düzdür, hər ikimiz maaş alırıq, amma İstanbul kimi bir şəhərdə 
dolanmaq asan deyil”– deyə fikirləşdi. Yaşadıqları dörd ildə bunu 
aydın görmüşdü. Halbuki nə siqaret çəkir, nə də içki içirdi. Məcburi 
xərclərdən başqa tək israfçılığı kitablar idi. Öz-özünə “Kitabsız yaşaya 
bilmərəm”, – dedi.
Yeni həyatlarına alışmaq, hər şeyi qaydaya qoymaq üçün qərara 
gəlmişdilar ki, uşaq məsələsində bir neçə il gözləsinlər. Axı yeni bir hə-
yata başlamışdılar. Yenicə ailə qurub yeni işə–müəllimliyə başlamışdı-
lar. Üstəlik borcları vardı. Ailələri maddi cəhətdən onlara bir kömək 
edə bilməmişdi.
İki il əvvəl dünya gözəli, yeganə övladı Özləm dünyaya gələndə se-
vincindən yerə–göyə sığmırdı, həyatının mənası vardı artıq. Sevincini, 
Özləmə qarşı məhəbbətini ifadə etmək üçün söz tapa bilmirdi. Özləmə 
qarşı olan sevgisi gündən–günə artırdı, hətta bir gün Zeynəb: “Özləm 
BARIŞ BƏY VƏ İLK PANİKA TUTMASI

PANİKA POZUNTUSU
12
anadan olandan sonra məni yaddan çıxarmısan”, – deyə gileylənmişdi 
də. Barış bəy də “Hər birinizin sevgisi ayrıdı”, – deyib vəziyyətdən çıx-
mağa çalışmışdı. Əslində Zeynəbin sözlərində bir az həqiqət vardı. Evə 
gələn kimi Özləmin yanına qaçar, o danışmasa da özü fasiləsiz olaraq 
danışar, onunla oynayardı. Bəli, Zeynəblə əvvəlkindən daha az maraq-
lanırdı. Özləm “Atta! Atta” deyəndə sevincinin həddi–hüdudu olmur, 
qızını çoxlu–çoxlu öpürdi. İndi artıq “Ata” sözünü düzgün tələffüz edir, 
əməlli–başlı danışırdı. “Canım qızım” – deyə fikirləşdi. O an birdən 
“Görəsən bərkdən demədim ki?” – deyə şübhələnib ətrafına baxdı. Yox, 
hərə öz aləmində idi.
Avtobus silkələnərək dayananda Barış bəy az qaldı müvazinətini 
itirsin. Avtobusdan düşdükdən sonra təqribən beş dəqiqəlik piyada 
yolu vardı. Məktəbinə, şagirdlərinə qovuşmasına az qalırdı.
İlk panika tutması
Avtobusda Barış bəyin əhvalı pozulmuşdu. O qədər çox adam 
vardı ki, avtobusda, içəri həm isti idi, həm də havasız. Avtobusdan 
düşəndə hiss elədi ki, bayırda da hava istidir. Günəş daha hündürə 
qalxmışdı. “Heç bir şeyə baxmayaraq yaşamaq gözəldir”, – deyə fikir-
ləşdi. Görəsən pencəyini çıxarsın, yoxsa... Qalstukunun düyününü bir 
az boşaldıb addımladı. 
Heç 100 metr getməmiş, başının gicəlləndiyini hiss etdi, büdrədi. 
Elə bil nəfəs ala bilmirdi, açıq havadaydı, ancaq havası çatışmırdı. Ağa-
ca söykəndi. 
Bədəninin hər tərəfini istilik bürüdü, elə bil yanırdı, tərləməyə baş-
ladı. Qorxdu, elə bildi ki, ürəyi gedəcək. Qalstukun düyününü bir az 
da boşaltdı, köynəyinin üst düymələrini də açdı. 
Ürəyi elə sürətlə döyünürdü ki. Elə bil yerindən çıxacaqdı. Sinəsi-
nin sol tərəfi sancılanmışdı. “İnfarkt oluram? Yoxsa ölürəm?” – deyə 
fikirləşdi.
Bədəninin və ayaqlarının taqətdən düşdüyünü hiss etdi. Elə bil bə-
dənini idarə edə bilmirdi, deyəsən ayaqları əsirdi, ya da ona elə gəlirdi. 
Elə bil yer ayaqlarının altında sürüşürdü, yer göy elə bil birləşmişdi. 

13
Bir anlıq harada olduğunu unutdu. Dizlərini büküb oturdu.
Ürəyi bulanırdı. Yoxsa qaytarmaq istəyirdi? İnsanı narahat edən 
pis bir hissdir bu.
Dözülməz, dəhşətli bir narahatlıq bütün içini bürüdü. Heç nə fikir-
ləşə bilmirdi, ancaq dəhşətli hisslər keçirdiyini, qorxulu bir vəziyyətdə 
olduğunu başa düşürdü: “Nə baş verirdi? Bütün bunlar nə idi? Yoxsa 
ağlını itirirdi? Dəli olurdu? Yoxsa ölürdü?”
 Başgicəllənmə, ürək çırpıntısı davam edirdi. Kəsik–kəsik nəfəs 
aldıqca əzabı da, qorxusu da artırdı. Bir an bunlara dözə bilməyəcə-
yini fikirləşdi: “Öləcəkdi?” Bu yaşda ölmək istəmirdi. Üstəlik həyat-
da daha çox işlər görməliydi. Hiss etdi ki, bundan başqa heç bir şey 
barədə fikirləşə bilmir. Qızı və xanımı gəldi gözünün qabağına. On-
ların aqibəti necə olacaqdı. “Yeganə qızı bu yaşda yetim qalacaq? O 
olmadan necə böyüyəcək? Bəs Zeynəb, təkbaşına həyatda hər şeyin 
öhdəsindən necə gələcək?”
Barış bəy aradan nə qədər vaxt keçdiyini bilmirdi. Bir müddətdən 
sonra gərginliyin azaldığını hiss etdi: “Xoşbəxtlikdən azaldı, deyəsən 
artıq keçib gedir”. Bir az sakitləşmişdi. On dəqiqə keçmişid, yoxsa on 
beş dəqiqə? Barış bəy bunu bilmirdi, ancaq bu müddət ona bir ömür 
qədər uzun gəlmişdi.
Yavaşca qalxdı. Başı elə də gicəllənmirdi, normal nəfəs alırdı. Ürə-
yinin də dəlicəsinə döyünməsi azalmış, normallaşmışdı. Qərar verdi 
ki, artıq hərəkət edə bilər. Piyada məktəbə doğru getməyə başladı.
Barış bəy karıxmışdı, üstəlik əməlli başlı qorxmuşdu: “Durduğum 
yerdə, birdən–birə nələr baş verdi, niyə baş verdi? Özü də niyə məhz 
indi, bu gün? Bunlar haradan oldu? Dünyada yeddi milyrad insan ol-
duğu halda niyə məhz onun başına gəldi bu iş?”
Bu barədə çalışdı ki, heç fikirləşməsin, çünki heç bir məntiqli, izah-
lı, inandırıcı bir cavabı yox idi bu sualların. Təkcə onu bilirdi ki, baş 
verən çox pis bir iş idi. Çox qorxulu bir hal idi. Elə bil o dünyanın 
astanasından dönmüşdü. Bir anda dünən axşam Zeynəb ilə müba-
hisəsi ağlına gəldi. “Yəqin çox dilxor olduğum və bunu çox fikirləş-
diyim üçün oldu. Hə, hə elə buna görə olub”. Çünki siqaret çəkmirdi, 
yaxın–uzaq qohumların arasında ürək çatışmazlığından əziyyət çəkən 
BARIŞ BƏY VƏ İLK PANİKA TUTMASI

PANİKA POZUNTUSU
14
yox idi. Bildiyi qədər özü fiziki cəhətdən sağlam idi, heç bir xəstəliyi 
yox idi. Tək bir səbəb qalırdı, o da dünənki söz-söhbət. Elə isə buna 
əhəmiyyət verməyə dəyməz, çünki o məsələ həll olunmuşdu. Düzdür, 
pis iş idi dünənki söz-söhbət, amma onu şişirtməyə dəyməzdi. 
İşə gələn kimi hamı dedi ki, onun rəngi ağarıb, həm də çox yorğun 
görünür. 
Barış bəy: 
– Bəli, düz deyirsiniz. Gecə pis yatmışam, məncə ona görədir. Bir 
az dincəlim keçər, – deyib söhbəti yekunlaşdırdı. 
Barış bəy ürəyində hələ də narahat olsa da o gün dərslərini qayda-
sında keçdi. Axşam evə gələndə bu barədə xanımına heç nə demədi. 
Dünənki mübahisəyə görə könlünü almağa çalışdı. Özləmlə oynadı. 
Beynində bu gün səhər baş verənlərlə bağlı cavabsız suallar vardı, o 
sualları cavablandıra bilmədi və yuxuya getdi. 
*** 
Barış bəy normal həyatına davam edirdi. Bir tərəfdən baş verən ha-
disənin əhəmiyyətsiz olduğunu özünə təlqin etməyə çalışırdı, o biri 
tərəfdən narahatlıqdan qurtula bilmirdi. Bunlar niyə baş verdi? Niyə 
onun başına gəldi? Niyə məhz o gün baş verdi? Nə isə, bir dəfə oldu və 
qurtardı. İki gün keçir, təkrarlanmır ki, həmin hadisə. Demək, prob-
lem yoxdur.
*** 
Üçüncü gün axşam evə gələndə hər şey qaydasında idi. Üç gün 
əvvəlki söz-söhbətdən əsər–əlamət qalmamışdı, Zeynəb də daha mü-
layim və pozitivdi. Barış bəy əvvəlcə Özləmlə söhbət elədi, oynadı, 
öpdü və onu yatızdırdı. Özləmlə vaxt keçirməyi çox xoşlayırdı, o za-
man çox xoşbəxt olurdu. Özləm yuxuya getdikdən sonra xanımı ilə 
birlikdə qonaq otağında televizora baxmağa başladı. Veriliş xoşuna 
gəlmədi, “Kitab oxusaydım bundan daha yaxşıydı”, – deyə öz-özünə 
fikirləşdi.
Sonra qəflətən ürəyinə nəyinsə damdığını hiss etdi. Pis bir şey ola-
caqdı, amma nə? İlk dəqiqələrdə nə olduğunu başa düşə bilməmiş-
di. Özünü çox pis hiss edirdi, sanki bədbəxt bir hadisə baş verəcəkdi. 
Başının yırğalandığını hiss etdi, tez-tez nəfəs alırdı. Bir an elə bildi ki 

15
ürəyi dayanıb. Sinəsinin sol üst hissəsində bir ağrı hiss etdiyi üçün sağ 
əlini ora qoydu. Bütün bədənində bir hərarət hiss etdi. Sanki huşunu 
itirirdi. Dərhal otağın pəncərəsini açdı, elə bil otaqda hava çatışmırdı; 
ancaq nəfəs alib verməyində bir dəyişiklik olmadı.
Birdən üç gün əvvəl səhər məktəbə gedəndə başına gələnlər ağlına 
gəldi. İndi olanlar o günkünə çox oxşayırdı. 
Elə bu vaxt yoldaşı yanına gəlib, “Barış, əzizim sənə nə olub?” – 
deyə soruşdu. Zeynəb xanımın üzündə çaşqınlıq, qorxu var idi. Nəsə 
etməliydi, amma nə edəcəyini, nə etməli olduğunu bilmirdi. Dərhal 
mətbəxə qaçıb bir stəkan su gətirdi. “Barış, bunu iç”, – deyib stəkanı 
Barış bəyə uzatdı. 
Barış bəy suyu içə bilmədi. “Birdən su ağciyərlərimə getsə necə 
olar?” – deyə fikirləşdi. Zeynəb xanım, “Gəl belə uzan”, – deyib qolun-
dan tutdu və divanın yanına apardı. Barış bəy etiraz etməyib uzandı. 
Zeynəb xanım tez odekolon gətirdi: 
– Yaxşı, bunu bir az iylə, yavaş və dərindən nəfəs al, – dedi. – 
“Görəsən təcili yardıma zəng edim?” –deyə fikirləşdi. Ancaq zəng 
etmədi, vaxt yox idi, Barış bəyin vəziyyəti yaxşı deyildi, ona kömək la-
zımdı. Amma necə kömək etmək olar? Özünü çox çarəsiz hiss edirdi. 
Yoldaşının köməyə ehtiyacı vardı, lakin o, kömək edə bilmirdi. Daha 
doğrusu, necə kömək edəcəyini bilmirdi. Qəzeti götürüb divanda 
uzanan yoldaşını yelləməyə başladı. 
Barış bəyin üç gün əvvəl olduğu kimi, “Görəsən ölürəm, yoxsa dəli 
oluram?” – kimi fikirlər keçirdi beynindən. Çox qorxulu bir hiss idi, 
ancaq çarəsizdi. Nə edə bilərdi? Bilmirdi, heç bir şey bilmirdi!
Bir müddətdən sonra Barış bəy özünü doğruldub oturdu: 
– Zeynəb, əzizim narahat olma, keçir, – dedi. 
Xanımının üzü ağappaq olmuşdu. Şübhəsiz ki, çox qorxmuşdu. 
Zeynəb xanım narahatlığını gizlətməyə çalışaraq: 
– Yaxşı əzizim, sən bir az dincəl. Pəncərəni bağlayım? Nəsə bir şey 
istəyirsən? – dedi.
– Yox, qoy bir az açıq qalsın. 
Eyni ilə üç gün əvvəl səhər olduğu kimi olanlar yavaş-yavaş səngi-
yirdi. “Deyəsən, bir azdan keçəcək” – deyə fikirləşdi.
BARIŞ BƏY VƏ İLK PANİKA TUTMASI

PANİKA POZUNTUSU
16
 Həqiqətən də bir neçə dəqiqədən sonra Barış bəy özünü daha yax-
şı hiss etməyə başladı. Başını yoxladı, yirğalanmırdı, firlanmırdı. Nəfəs 
alıb verməyi, ürəyinin döyünməsi də deyəsən qaydasına düşmüşdü. 
“Ax, nəhayət keçib gedir, Zeynəbə hər şeyi deməliyəm”, – deyə fikir-
ləşdi. 
Zeynəb xanım hələ də çaşıb qalmışdı, nə baş verdiyini anlamağa 
çalışırdı. Başa düşə bilmirdi. Belə bir vəziyyətlə ilk dəfə qarşılaşırdı. 
Bir şeyi dəqiq bilirdi, o da çox qorxmuşdu. Amma bunu Barış bəyə 
bildirməməliydi. Bir tərəfdən də ağlına infarkt olma ehtimalı gəlirdi. 
Bildiyi qədər Barış bəyin ürəklə bağlı bir problemi yox idi. “Görəsən 
ondan gizlətdiyi ciddi bir xəstəliyi var?” – ürəyindən keçirdi.
Yenə də mümkün olduğu qədər sakit olmağa çalışaraq: 
– Barış əzizim, birdən–birə sənə nə oldu? Bu gün bir şeyə əsəbləş-
misən, yoxsa çox yorulmusan? – deyə soruşdu. 
– Narahat olma əzizim, – dedi. – Elə də mühüm bir şey deyil. La-
kin sənə bir şey deməliyəm.
Zeynəb xanım həyəcanlı və təlaşlı bir səslə soruşdu: 
– Nə deməlisən? – Yoxsa ağlına gələn şeylər düz idi? Barış bəy ca-
vab verənə qədər ölüb–dirildi. Ağlına pis fikirlər gəlirdi, bunları fikir-
ləşməməyə çalışdı. Heç bir mənası olmadı, sakit olmağa çalışaraq: 
– Barış əzizim, mənə nə deməlisən? – deyə yenə soruşdu. 
Barış bəy yerindən qalxdı, gedib pəncərəni bağladı. Özünü bir az 
yorğun və halsız hiss edirdi. Yavaş yavaş: 
– Zeynəb əzizim, bunun nə qədər vacib olduğunu deyə bilmərəm, 
ancaq bu, ikinci dəfədir tutur. Nə olduğunu bilmirəm, mən tutma 
deyirəm. Yadındadır, üç gün əvvəl səninlə bir mübahisəmiz olmuş-
du, onun səhəri buna bənzər şeylər gəldi başıma. Məktəbə gedəndə. 
Öz-özünə keçdi. Mən axşamkı mübahisəyə görədir dedim və fikir ver-
mədim. İndi də keçib getdi, narahat olma.
Bu sözlər Zeynəb xanımı rahatlatmaq yerinə, əksinə daha da 
qorxutdu. Yenə də narahatlığını bəlli etməməyə çalışaraq: 
– Barış əzizim, kaş ki deyəydin, o zaman yoxlatdırardıq. Bəlkə cid-