Dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q. H. Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş
Yüklə 1,63 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ali məktəb tələbələri üçün tərcümə nəzəriyyəsi üzrə dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 422 saylı 7 aprel 2008-ci il tarixli qəran ilə
|
Redaktorlar: F. Abdullayeva, S. Mustafa Rəyçilər: Ə.Qubatov, N. Balacayeva Qılıncxan Bayramov. Tərcümə sənəti Bakı 2008, «OKA Ofset» nəşriyyatı. 218 səh. Ali məktəb tələbələri üçün tərcümə nəzəriyyəsi üzrə dərslik Azərbaycan Respublikası Təhsil Nazirinin 422 saylı 7 aprel 2008-ci il tarixli qəran ilə dərslik kimi təsdiq edilmişdir. Q.H.Bayramov 2008 Mənə tərcümənin əlifbasını öyrətmiş müəllimim İsmixan Rəhimovun əziz xatirəsinə Giriş Babil qülləsi haqqında əfsanədə deyilir ki, bir zamanlar insanların hamısı bir dildə danışırmış. Bir dəfə onlar qərara gəlirlər ki, uca bir qüllə tikib Allahın dərgahına yetişsinlər. Aralarında dil birliyi, anlaşma olduğu üçün iş sürətlə irəliləyir. Tikintinin tezliklə başa çatacağını görüb Allah onların dilini dəyişir, hərə bir dildə danışır, heç kəs bir-birini başa düşmür, qüllə yarımçıq qalır. Nəticə belədir ki, dil insanları bir araya gətirir, dildən gözəl anlaşma vasitəsi yoxdur. Müxtəlif dillərdə danışan insanlar arasında isə bu rolu tərcümə oynayır. Azərbaycan şərq və qərb ticarət yollarının üstündə, sivilizasiyaların qovşağında yerləşir. O dəfələrlə istilalara məruz qalmışdır. Teymurləng, makedoniyalı İskəndər, ərəb sərkərdələri bu torpaqlardan keçmişlər. Bunların hamısı mədəniyyətimizdə, dilimizdə öz izini qoymuşdur. Vaxtı ilə bu dil bütün Yaxın Şərqdə ünsiyyət vasitəsi olmuşdur. Sovet imperiyası dövründə çoxmillətli və çoxdilli Dağıstanda uzun müddət ümum təhsil məktəblərində tədris dili Azərbaycan dili olmuşdur. Azərbaycanda tərcümə işi orta əsrlərdə dini ədəbiyyatın tərcüməsindən başlamışdır. Lakin bütün bəşər tarixində olduğu kimi o da adi kütlə üçün nəzərdə tutulmamışdı, hakim təbəqə heç vaxt malik olduğu biliyi aşağı təbəqə ilə bölüşmək istəməmişdir, çünki bilik özü böyük bir sərvətdir. Rus istilasına məruz qalandan və Sovet İttifaqının tərkibinə qatıldıqdan sonra Azərbaycanda tərcümə işi sürətlə inkişaf etmiş, böyük tərcüməçilər pleyadası yaranmışdır. Ən yaxşı yazıçı və mütəfəkkirlərimiz, şairlərimiz, müxtəlif sahələr üzrə alimlərimiz tərcümə ilə məşğul olmuşlar. Onlar həm bədii, həm də elmi ədəbiyyatı tərcümə etmiş və ondan bəh- rəiənmişbr. Bunun sayosindo Azərbaycanın ali və orta məktəblərində dərsliklər yaranmış, ədəbiyyat və elm inkişaf etmişdir. Tərcümələr həmişə tərcümə tənqidi ilə müşayət olunmuş, tərcümə haqqında nəzəri fikir formalaşmışdır. Azərbaycanın ən görkəmli sənətkarları M.F.Axundov, A.Səhhət, C.Cabbarlı, M. Müşviq, Ə.Cavad, S.Vurğun, S.Rüstəm, M.Rahim, R.Rza və adını çəkmədiyimz onlarla ədiblərimiz tərcümə sənətinə öz töhfəsini vermişlər. Avropa dillərindən Azərbaycan dilinə və əksinə tərcümə işi uzun bir yol keçmiş və müxtəlif məqsədlər daşımışdır. A. Xotsko “Koroğlu” dastanını ingilis dilinə çevirmiş, «Kitabi- Dədə Qorqud» (üç dəfə) ingilis dilinə tərcümə olunmuşdur, bunlar heç də sadəcə maraq və dastanlarımıza hörmətdən irəli gəlməmişdir. Bu dastanlar xalqın psixologiyasını öyrənmək üçün ən yaxşı mənbə idi. Avropa ədəbiyyatı nümunələrinin Azərbaycan dilinə ilk tərcümələri əsasən rus dilindən olmuşdur, yəni bu zaman rus dili məxəz dil rolunu oynamışdır. Məlumdur ki, ikinci, üçüncü və s. dildən tərcümə edildikdə hədəf mətn get-gedə orijinaldan uzaqlaşır, orijinalın bədii məziyyətlərindən, müəllif dəst-xəttindən əsər-əlamət qalmır. Məsələn, Şekspi- rin sonetlərini ilk dəfə rus dilindən T.Əyyubov tərcümə etmişdir. Sonet 14 misradan ibarət olub yamb pentametrində yazılır, yəni misralarda klassik şerə məxsus heca bərabərliyi var. Həmin sonetləri rus dilinə S.Marşak onbirlik ilə tərcümə etdiyindən T. Əyyubov da onları əsasən onbirliklə çevirmişdir, yəni orijinal ilə müqayisədə tərcümədə hecaların sayı artmışdır, bu da statistik baxımdan tərcümənin həcminin orijinaldan artıq olması deməkdir. Bundan əlavə, bir çox məqamlarda orijinalın təravəti itmiş, obrazlılıq özgələşmişdir. Məsələn, müqayisə üçün 130-cu sonetdən bir bəndə və onun tərcümələrinə baxaq: Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|