Lala ta’rizliler ta’rtibi

O’zbekstan Respublikası Joqarı ha’m orta arnawlı bilimlendiriw MİNİSTRLİGİ


Berdaq atındag’ı Qaraqalpaq ma’mleketlik universiteti


ULÍWMA BIOLOGIYa HÁM FIZIOLOGIYA KAFEDRASI


«BOTANIKA»
pa’ninen


KURS JUMISI


Tema: Lala ta’rizliler qatari
______________________________________________________________
Orınladı:__________Biologiya____fakulteti
_______________________2 a________kurs studenti
_______________Yusupova Shaxnoza___________
Tekserdi: _______________________

Kurs jumısın pikirge tapsırg’an sa’ne “____” _______2021 j.		Kurs jumısı pikirden qaytqan sa’ne “____” _______2021j.
Kurs jumısı qorg’alg’an sa’ne “____” _______2021 j. Baha “_____” _________	__________ (imza) ___________ (imza)	Komissiya ag’zaları: __________________ _________________

NO’KİS – 2021


Mazmuni

	KIRISIW	3
	I BAP. Qirqqulaqlar bóliminıń ulıwma qásiyetleri
	1.1. Morfologiyalıq xarakteristikası	4
	1.2. Qirqqulaqsiyaqlı ósimliklerdiń morfologiyasi.	9
	II BAP. Qirqqulaqlardıń kelip shıǵıwı
	2.1. Dáslepki Qirqqulaq siyaqlilardıń kelp shıǵıwı	11
	2.2. Orta Aziya aymaǵında ushrasatuǵın qirqqulaqlar	18
	JUWMAQLAW	24
	PAYDALANÍLǴAN ÁDEBIYATLAR	27

Kirisiw
Ózbekstan ósimlik túrlerine oģada bay respublika esaplanadı. Bul áwladqa A. L. Taxtadjyan maǵlıwmatı boyınsha 104 tuqimlas, 3000 tuwis hám 63000 tur kiredi. Bul klass gulli ósimliklerdiń 25% in quraydı. Bir máwsimli ósimlikler tur sanı tárepinen kem sonda da, individler sanı boyınsha, eki ulesli ósimliklerden joqarı turadı. Sonin’ ushın da shòl zonalarında ùlken-úlken landshaftlar payda etedi.
Lala ta’rizliler qatari o’simlikleri Japıraqları kóbinese ápiwayı, shetindegi qırları tegis, lenta sıyaqlı duziliske iye. Japıraq tamırları parallel yamasa doģa tárizlı. tamırlanǵan. Bul klasqa kiretuǵın tuqimlaslar óz-ara juda jaqsi baylanısqan bolıp, tek birewi samal járdeminde, qalǵanları bolsa shibin-shirkeyler menen, geyde qus járdeminde shańlanadı. Bular túrli biologiyalıq ozgesheliklerge iye bolıp, hár túrlı kóriniske iye. Tiykarınan, qurǵaqlıqqa maslasqan ósimlikler esaplanadı. Bul klasstıń derlik barlıq túrleri tirishilik forması kóp jıllıq shòp ósimlikler bolıp tabıladı. Olar kóbinese piyazbasli hám iri tamirpaqalli boladı. Olar arasında puta hám terektàrizli túrleri júdá kemshilikti payda etedi.
Bul tuwis wákilleri xalıq xojalıǵında da úlken áhmiyetke iye. Lala gruppası wákillerinen birpara wákilleri tábiyat kórinisili ósimlik retinde egiledi. Ásirese Gollandiyada lalalar tábiyat kórinisili ósimlik retinde egin maydanlarında arnawlı egiledi hám qadrlenedi.
Lalatarizliler tuqimlasi lala tuwisina tiyisli ósimliklerdiń derlik barlıǵı Ózbekstan “Qızıl kitapi” ga kiritilgen. Soniñ ushın bul tuwis wákillerin saqlap álpeshlewimiz kerek. Bul tuwis wákilleriniń joǵalıp ketiwine tiykarǵı sebep, bul tuwis wákilleriniń piyazbaslarinin kóplegen terip alınıwı hám de sharwa mallariniñ baģiliwi sebepli tuwis wákilleri azayıp barıp atır. Bul tuwis wákilleriniń azayıp barıwdıń aldın alıw ilajları islep shıǵılǵan, Bul ilajlar Ózbekstan FA dıń Botanika baǵı tárepinen islep shıǵılǵan. Sonin mn bul tuwis wákillerin ıqlımlastırıw ilajları da islep shıǵılǵan. Házirgi kúnde bul gruppa wákilleri tarqalǵan taw hám ádirler plantatsiya etilgen.