Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun sport mashqlari. Maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy rivojlanish manitorining olib boorish

MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALAR UCHUN SPORT MASHQLARI. MAKTABGACHA YOSHDAGI BOLALARNI JISMONIY RIVOJLANISH MANITORINING OLIB BOORISH.


Reja:

1. 
   Ilk yoshdagi bolalarda jismoniy tarbiyaning mazmuni.
   
2. 
   Asosiy harakatlarga doir mashqlar.
   
3. 
   Kichik guruhlarda jismoniy tarbiyaning mazmuni.
   
4. 
   O‘rta guruhlarda jismoniy tarbiyaning mazmuni.
   

Bolaning sog‘lig‘ini mustahkamlash, ularning tana a’zolarini chiniqtirish, asosiy harakat turlarini rivojlantirish, bolalarni tetik tutuvchi, toliqishlarining oldini oluvchi harakatlarini rivojlantirish uchun shart-sharoit yaratish. Barmoqlarining mayda muskullarini rivojlantirish, yurish va harakat qilishning ayrim ko‘nikmalarini rivojlantirish.

Emaklash. Kerakli masofaga, o‘rindiq va halqaning tagiga emaklash, 1m. uzunlikdagi zinaga kattalarning yordamida chiqish va undan tushish.
Yurish. Tayanchsiz to‘g‘ri yo‘nalishda yerda yotgan taxtacha ustidan, yo‘lkachadan, qiya (10-15 sm yuqoriga ko‘tarilgan) taxtachadan yurish, 10sm balandlikdagi sath ustiga chiqish va undan tushish. Pol, yerdagi yoki 5-10sm balandlikda joylashgan arqon, xoda yoki taxtacha ustidan yura olish.
Yugurish. To‘g‘ri yo‘nalishda yugurish.


Sensomotorikaning rivojlanishi.
Uncha katta bo‘lmagan tepalikdan koptokni dumalatish, uni oldinga, yuqoriga irg‘itish. Qalamni yoki mo‘y qalamni ushlab turish, ular bilan (aji-buji) chiziqlar chizish.
Mayda motorika. 3 va undan ortiq qismlardan iborat minoralar qurish, qopcha va qutichaga mayda predmet va o‘yinchoqlarni solish va ularning ichidan olish.
Madaniy-gigiyenik malakalar. O‘z-o‘ziga xizmat qilish,
qo‘llarini yuvish, cho‘milishga ijobiy munosabatda bo‘lish, piyoladan choy ichish, mustaqil yuz-qo‘llarini yuvish va artish.
Yil oxirida bola. Emaklaydi, yuradi, muvozanat saqlaydi, yuguradi, bolada yirik, sensomotorika va mayda motorika, o‘z-o‘ziga xizmat qilish malakasi shakllanadi.
Maktabgacha ta’lim muassasasida jismoniy rivojlantirish bo‘yicha kun tartibini tuzishda ovqatlanish, chiniqtirish, jismoniy mashq va o‘yinlarni tashkil etishda differentsial yondashishga amal qilinadi. Bunda bolalarning o‘ziga xos yosh xususiyatlari hisobga olinadi. Tarbiyachi jismoniy rivojlantirishda maktabgacha ta’lim muassasasida jismoniy tarbiya dasturi talablariga asoslanadi. Shu bilan birga tarbiyachi, shifokor, hamshira bilan kelishilgan holda oilada bolalarni jismoniy tomondan to‘g‘ri tarbiyalash targ‘ib qilinadi. Tarbiyachi ertalabki badantarbiya, jismoniy mashg‘ulotlari, o‘yinlar, salomatlik kunini tashkil qilish usullarini mukammal bilishi shart. Jismoniy tarbiya bo‘yicha o‘tkaziladigan tadbirlarda guruh tarbiyachisi va musiqa rahbari bilan hamkorligi muhim a hamiyat kasb yetadi.
Bolalarning jismoniy tayyorgarligini tekshirish, mashg‘ulotlarni tashkil qilishda tozalik, gigiena talablariga va xavfsizlik qoidalariga jiddiy rioya qilinadi. Mashg‘ulotlar ochiq havoda, shu bilan birga maxsus jihozlangan sport zalida o‘tkaziladi.
Maktabgacha ta’lim davrida bolalarni jismoniy tomondan tarbiyalashning asosiy maqsadi bolalardagi turli ko‘nikma va malakalarni shakllantirish, ulardagi kuchlilik, tetiklik, chaqqonlikni amalga oshirish, ziyraklik kabi jismoniy sifatlarni rivojlantirishdan iboratdir. Muntazam ravishda o‘tkaziladigan jismoniy mashg‘ulotlar bolalarning o‘sish va rivojlanish jarayoniga ijobiy ta’sir qilib, ijodiy imkoniyatlarini oshiradi.
Dasturda maktabgacha yoshdagi bolalarni jismoniy tarbiyalashning vazifalari quyidagicha belgilanadi:

• 
  salomatlikni mustahkamlash va chiniqtirish;
  
• 
  jismoniy jihatdan baquvvat qilish;
  
• 
  shaxsning axloqiy tomondan ijodiy sifatlarini tarbiyalash;
  
• 
  bolalarda maqsadga to‘g‘ri yo‘naltirilgan harakatlarni faollashtirish uchun sharoit yaratish;
  
• 
  harakatlarning muhim hayotiy turlarini shakllantirish, yurish, yugurish, sakrash, emaklash, o‘rmalash, otish, ilib olish, suzish, velosipedda uchish, oyoq, qo‘l, tana, bosh harakatlarini rivojlantirish, saflanish va qayta saflanish;
  
• 
  o‘yin harakatlarini kengaytirish va chuqurlashtirish, jismoniy sifatlarni rivojlantirish: chaqqonlik, epchillik, ziyraklik, irodalilik, sabr-qanoat, kuchlilik va boshqalarga tenglashib tik tutish malakasini oshirish;
  
• 
  bola qomatini to‘g‘ri shakllantirishga ta’sir ko‘rsatish va yassi oyoqlilik kasalligining oldini olishga yordam berish;
  
• 
  jismoniy mashq va o‘yinlarning foydasi, asosiy gigiyenik talablar va qoidalar haqida yetarli darajada tasavvur va bilimlar berish;
  
• 
  faol harakatga qiziqishni tarbiyalash.
  

Jismoniy tarbiya dasturida har bir guruh uchun kundalik harakat tartibi ko‘rsatilgan. Bolalar jismoniy tarbiyaning asosiy mazmunini muntazam ravishda bajarishlari uchun turli usuldagi mashqlar mavjud. Bular asosiy harakatlar (yurish, yugurish, sakrash, irg‘itish, ilib olish, emaklash, sirpanish); oyoq va tana uchun umumrivojlantiruvchi mashqlar (turli buyumlar yordamida va ularsiz) raqs mashqlari, saflanish va qayta saflanish, harakatli o‘yinlar, turli sport o‘yinlarining muhim xususiyatlarini egallash, sport mashqlari, rolikli konkida sayr qilish, velosipedda yurish, suzish va boshqalardan tashkil topadi. Bolalarni xalqimizning eng buyuk an’analari ruhida tarbiyalash nihoyatda muhimdir. O‘zbek xalqi boshqa xalqlar kabi o‘zining qadimiy an’anaviy o‘yinlariga ega. Ular asrlar mobaynida shakllanib va sayqal topib bugungi kungacha yetib keldi. Dasturga zamonaviy harakatli o‘yinlar qatoriga ana shunday o‘zbek xalq milliy o‘yinlari ham kiritildi. Shu bilan birga dasturda harakat sifatlarini rivojlantiruvchi, qomatni to‘g‘ri shakllantiruvchi va yassi oyoqlilik kasalining oldini oluvchi maxsus mashqlar ham tavsiya etiladi.
Jismoniy tarbiya bo‘yicha bajariladigan ishni to‘g‘ri rejalashtirish va o‘tkazish uni samarali hal etishda nihoyatda muhimdir. Kun davomida turli xildagi mashg‘ulotlarni jismoniy mashq va harakatli o‘yinlar bilan qo‘shib olib borilishi, bolaning to‘g‘ri harakatini ta’minlashga yordam beradi. Mashg‘ulotlarga tavsiya etilayotgan dastur materiali o‘tkaziladigan jismoniy sog‘lomlashtirish tadbirlari mustaqil mashqlar va o‘yinlar uchun asos bo‘ladi. Ta’lim vazifasining asosi, jismoniy tarbiya mashg‘ulotlarida, tarbiyaviy va sog‘lomlashtirish vazifalari jismoniy sifatlarni o‘stirish, bolalar organizmining ish qobiliyatini takomillashtirish, uning ishga layoqatliligini oshirish orqali amalga oshiriladi. Mashg‘ulotlar to‘g‘ri tashkil etilsa, qiziqarli, ibratli jihatlari oshirilsa, bolalar o‘z vaqtida dam olishlariga e’tibor berilsagina jismoniy mashqlarning samaradorligi ortadi. Mashg‘ulotda eng muhimi mashq va o‘yinlarning to‘g‘ri taqsimlanishidir. Bunda mashg‘ulotning asosiy vazifasini ajrata olish lozim, uning mazmuni ko‘zda tutgan maqsadni hisobga olib, bola tanasining ma’lum qismlariga har tomonlama ta’sir o‘tkazish zarur. Shu jumladan, mashg‘ulotlar unumdorligini oshirish maqsadida turli mashqlarni bir-biri bilan bog‘lash ham muhimdir. Mashg‘ulotni rejalashtirishda harakat tartibini va takroriyligini, vazifani to‘g‘ri taqsimlash va bolalarni uyushtirishning eng aniq va oqilona usullari ko‘zda tutiladi. Bunga, avvalo, yetarli harakat faolligi va mashg‘ulotlarning zichligini ta’minlash orqali erishish kerak. Mashg‘ulotlarni rejalashtirishda guruhning sharoiti, mashg‘ulotlar uchun zarur bo‘lgan jihozlarning mavjudligi hisobga olinadi. Ochiq havodagi mashg‘ulotlar mazmuni yil fasllariga, ob- havoga muvofiq ravishda tanlanadi. Mashg‘ulotni rejalashtirish va o‘tkazish usullari turlicha bo‘lib, ular asosiy harakat va o‘yin mashqlari, bir qolipdagi mashg‘ulotlardan tortib turli xildagi, ya’ni harakatli o‘yinlar, xalq o‘yinlari, estafetalar, ochiq havoda o‘tkaziladigan mashg‘ulotlarni o‘z ichiga oladi. Ertalabki badantarbiya, sayrdagi jismoniy mashq va o‘yinlarni mashg‘ulotlarning o‘quv materialiga muvofiqlashtirish muhim. Kunning turli paytida bolalarning harakat faolligini hisobga olish, shunga ko‘ra, harakat ko‘nikma va malakalarini takomillashtirish uchun harakat sifatlarini o‘stiradigan mashqlarning turli usullari tavsiya etiladi. Bolalarning mustaqil faoliyati tarbiyachining bevosita rahbarligida o‘tadi. U har bir bolaning o‘yin va mashqlarni erkin tanlashiga harakat qiladi.
Tarbiyachi harakat faoliyatiga mos jihozni tanlash yo‘li bilan bolalarning tashkilotchilik qobiliyatini o‘sishiga yordam beradi. Tarbiyachi (maktabgacha ta’lim muassasasida va oilada amalga oshiriladigan) jismoniy tarbiya jarayonining ketma-ketligi va uzluksizligiga alohida e’tibor qaratadi. U bu ishni rejalashtirayotganda bolaning o‘ziga xos xususiyati, rivojlanishi, salomatligi, jismoniy o‘sishi, qiziqishi, qobiliyatlari hisobga olinadi. Jismoniy tarbiya dasturida har bir guruhdagi kundalik harakatlar belgilangan.
Harakatning shakllanishiga yordam qilish, bolaning tevarak-atrofga ko‘nikishini ta’minlash, gavdaning tik xolatini saqlashga o‘rgatish. Bolalarni mustaqil o‘yinlarda harakat faolligini boshqarishga yordam berish va unga sharoit yaratish. Harakatli o‘yinlarni o‘ynashga bo‘lgan ehtiyojni hosil qilish.
Bolalarni tarbiyachining ko‘rsatmasiga taqlid qilgan holda harakatni tushunib, birgalikda harakat qilishga, o‘z harakatini boshqalar harakati bilan solishtirishga o‘rgatish. Harakat yo‘nalishini o‘zgartirish, yurish va yugurish vaqtida harakat xarakterini signalga bog‘lab olib borish. Bolalarni sakrash, joyidan uzoqqa sakrash, ikki oyoqlab yumshoq yerga tushishga o‘rgatish. Bolalarni emaklash, tirmashib chiqish va to‘p bilan harakat qilish bo‘yicha mashq qildirish. Bu mashqlar bajarilayotganda bolalarning gavdani to‘g‘ri va tovonni mustahkamlab tutishiga e’tibor berish. Bolalarda jismoniy tarbiya mashg‘ulotlariga, shuningdek, ertalabki gimnastikaga ijobiy emotsional munosabatni uyg‘otish. Tarbiyachi tomonidan tashkil qilingan o‘yin mashqlari, harakatli o‘yinlarda faol ishtirok etish.
Tayyorlangan predmet va o‘yinchoqlardan mustaqil ravishda tashkil etilgan o‘yinlarda harakat faolligini oshirishga o‘rgatish.