Narkotik-olmayan analjeziklere bu grup ilaçların farmakolojik etki profiline daha uygun düşen bir adla non-steroidal (steroid-olmayan) antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ'ler) veya kısaca antiinflamatuvar analjezikler denilir
Narkotik-olmayan analjeziklere bu grup ilaçların farmakolojik etki profiline daha uygun düşen bir adla non-steroidal (steroid-olmayan) antiinflamatuvar ilaçlar (NSAİİ'ler) veya kısaca antiinflamatuvar analjezikler denilir
Bu grup analjeziklerin antiinflamatuvar etkinliği, sentetik veya doğal en güçlü antiinflamatuvar steroid ilaçlar olan glukortikoidlerinkine göre zayıftır.
Analjezik etkinlikleri de güçlü analjezikler olan, fakat antiinflamatuvar etkisi bulunmayan narkotik analjeziklerinkine göre genellikle zayıftır.
Özellikle artrit, osteoartrit ve benzeri romatizmal hastalıklar gibi genellikle inflamasyona bağlı ve uzun süre analjezik ilaç verilmesini gerektiren durumlarda yararlıdırlar
Bu gruptaki ilaçların büyük bir kısmında analjezik etkiye ilave olarak antipiretik etki de bulunur
TEMEL ETKÄ°LERÄ° ve ETKÄ° MEKANÄ°ZMALARI
Analjezik etkileri (PG’ler, COX enzimleri, aljezik ve hiperaljezik ağrı mediyatörleri)
Antipiretik etkileri (Normalde etkisiz, sitokinler ve PG’ler, ısı kaybını artırmak)
Bu şekilde kombine tabletler halinde verildiğinde aspirin'in absorpsiyon hızı artar ve etkisi daha çabuk başlar; diğer bir avantajı, aspirin'in mide mukozası üzerindeki irritan etkisinin ve buna bağlı gastrik yan tesir insidensinin biraz azaltılmış olmasıdır.
Aspirinden'den vücutta oluşan veya sodyum salisilat şeklinde dışardan verilen salisilatın eliminasyonu doza bağımlı kinetik gösterir.
Aspirinden'den vücutta oluşan veya sodyum salisilat şeklinde dışardan verilen salisilatın eliminasyonu doza bağımlı kinetik gösterir.
Ufak dozlarda verildiğinde karaciğerde % 80 oranında, glisin ile birleşmek suretiyle salisilürik aside dönüşür ve böbreklerden bu şekilde itrah edilir.
Yüksek dozda aspirin veya salisilat verildiğinde enzimatik mekanizmalar doyurulmuş olduğu için sıfır derece kinetiğine göre sabit hızda metabolize edilir: bu nedenle salisilatın büyük kısmı idrarda değişmemiş salisilat şeklinde çıkar.
SALİSİLATLARIN ÖZEL ve DİĞER NSAİİ’larla ORTAK YAN TESİRLERİ
Gİ kanal irritasyonu, kanaması ve ülserojenik etki
Kan ve hemostaz (kanamaya eÄŸilim)
Alerjik reaksiyonlar (Astımlılarda)
Solunum (Stimülasyon, yüksek dozda inhibisyon)
Kardiyovasküler sistem (Hipertansiyonlularda dikkat)
Salisilizm (baş ağrısı ve dönmesi, işitme kaybı, bulantı)
Ürik asid ve glukoz metabolizması (ürik asit ve glukoz artar)
Antinatriüretik etki ve böbrek zedelenmesi (su tuz retansiyonu)
2) PARA-AMÄ°NOFENOL TÃœREVLERÄ° Asetaminofen (parasetamol) ve fenasetin
Asetaminofen aspirininkine, yaklaşık olarak eşit derecede analjezik etki yapar.
Antipiretik etkisi de onunkine yakın güçtedir; fakat aspirinden farklı olarak, antiinflamatuvar etkinliği oldukça düşüktür.
Antitrombositik etkinliği zayıftır; kanama süresini değiştirmez. antipiretik ve analjezik etkilerinin, sırasıyla, hipotalamus ve omurilik arka boynuzunda prostaglandin sentez ve salıverilmesini inhibe etmesi ile ilişkili olduğu ileri sürülmüştür.
Ağız yolundan alındığında asetaminofen, çabuk absorbe edilir ve etkisi erken başlar; Absorpsiyonu besinler tarafından azaltılır.
Asetaminofen'in büyük kısmı karaciğerde glüküronik asidle ve sülfatla konjüge edilir ve böbreklerden bu şekilde itrah edilir
Asetaminofen'in, solunum, kardiyovasküler sistem ve asid-baz dengesi üzerinde belirgin bir etkisi yoktur.
Asetaminofen'in, solunum, kardiyovasküler sistem ve asid-baz dengesi üzerinde belirgin bir etkisi yoktur.
Midede iritasyon ve kanama yapmaz.
Plazma proteinlerine fazla baÄŸlanmaz.
Aspirinin aksine oral antikoagülanlarla belirgin bir etkileşme göstermez.
Aspirinden farklı olarak ürik asid itrahını etkilemez ve ürikozürik ilaçların etkinliğini azaltmaz. Aç karna alınması tercih edilir.
Aşırı dozda alındığında, öldürücü akut karaciğer nekrozu yaptığı bilinen az sayıdaki ilaçlardan biridir.
Tedavisi için destekleyici önlemler yanında karaciğer hücrelerinde glutation ve sistein düzeyini yükselten sulfidril grubu donörü ilaçlar uygulanır. N-asetilsistein, asetaminofen zehirlenmesinin tedavisinde en tercih edilen ilaçtır. İlk 8-10 saat içinde i.v. infüzyonla uygulanırsa yeterli derecede etkilidir
3) PİRAZOLON TÜREVİ İLAÇLAR
Bu grupta, aminopirin, propifenazon, metamizol sodyum (dipiron), fenilbutazon ve oksifenbutazon bulunmaktadır.
Dipiron, fenilbutazon ve oksifenbutazon hem ağızdan ve hem de parenteral verilebilirler; aminopirin ve propifenazon sadece ağızdan verilir.
Dipiron güçlü analjezik etki gösterir; fakat siklooksijenazı inhibe edici etkisi ve antiinflamatuvar etkisi, fenilbutazon ve oksifenbutazonunkine göre zayıftır.
Aminopirin ve propifenazon'un etki kalıbı dipironunkine benzer. Bu grup ilaçlardan halen esas olarak dipiron ve propifenazon kullanılır.
Grubun bütün üyelerinde bulunan iki ciddi yan tesirin belirtilmesi uygun olur.
i) Kemik iliÄŸi depresyona:
ii) Su ve tuz retansiyonu:
METAMÄ°ZOL SODYUM (dipiron)
Suda kolay çözünür; bu nedenle injeksiyonluk preparat yapılmaya elverişlidir.
Ağızdan alındığında mide suyu içinde non-enzimatik olarak ve hızlı bir şekilde aktif metaboliti olan 4-metilaminoantipirin (4-MAA)'ya dönüşür ve o şekilde mide-barsak kanalından absorbe edilir.
İntravenöz verildiğinde kanda hemen bu metabolite dönüşür.
Siklooksijenaz inhibitörü etkinliği ve antiinflamatuvar etkinliği zayıf, fakat analjezik etkinliği oldukça güçlüdür.
İntravenöz yoldan yavaş olarak injekte edilirse de bu yoldan kullanılması, seyrek de olsa anafilaktoid şoka neden olduğu için, pek tavsiye edilmez.
4) PROFENLER
Profenler; aspirin ve asetaminofenden sonra en fazla kullanılan analjezik ilaçlardır.
Bu grup içinde en fazla kullanılan ibuprofendir
Ä°buprofen
Analjezik, antipiretik ve antiinflamatuvar etkinliği diğer fenilpropionik asid türevlerine ve indometasin'e oranla zayıftır.
Trombosit agregasyonunu aspirin ve indometasine göre daha düşük bir derecede inhibe ettiği bulunmuştur.
İbuprofenin analjezik etkisi ağızdan alınmasının ardından çabuk (l saat içinde) başlar.
Ancak genellikle 4 haftalık bir uygulamadan sonra gecikmeli olarak belirgin hale gelir.
Hastalar tarafından iyi dayanç gösterilen bir ilaçtır.
Mide-barsak kanalından yaklaşık % 80 oranında ve çabuk absorbe edilir.
Mide-barsak kanalından yaklaşık % 80 oranında ve çabuk absorbe edilir.
Plasmada yüksek oranda proteinlere bağlanır (% 99).
KaraciÄŸerde metabolize edilmek suretiyle inaktive edilir.
İbuprofen ağrı kesici olarak başağrısı, dişağrısı, dismenore ve hafif ve orta derecedeki postoperatif ağrıya karşı kullanılır.
Ateş düşürücü olarak da kullanılabilir.
En sık görülen yan tesirleri gastrointestinal kanalla ilgili olanlardır (bulantı, kusma, diyare veya kabızlık, bazen karın ağrısı, peptik ülserlilerde kullanılmamalıdır).
Hepatotoksik etki potansiyeli çok düşük de olsa vardır; serum transaminaz düzeyini yükseltebilir.
Varfarin ve benzeri ilaçlarla etkileşme göstermez ve onların antikoagülan etkinliğini artırmaz.
Gebe kadınlarda ve emzirenlerde kullanılması tavsiye edilmez.
Naproksen
Naproksen
Fenilpropiyonik asid türevleri içinde en uzun etkili olanıdır.
Etki süresinin uzunluğu nedeniyle günde 2 kez verilmesi bu ilacın diğer bir iyi yönüdür.
Aspirin gibi, fakat farklı bir mekanizmayla, trombosit agregasyonunu inhibe eder ve kanama zamanını uzatır.
Mide-barsak kanalından çabuk ve tam olarak absorbe edilir.
Absorpsiyonu besin tarafından yavaşlatılır, fakat azaltılmaz. Magnezyum ve alüminyum türevi antasidler bu ilacın absorpsiyonunu azaltırlar, bikarbonat ise artırır.
Büyük kısmı karaciğerde glüküronik asidle konjüge edilmek suretiyle inaktive edilir.
Plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanır; oral antikoagülanlar, fenitoin ve sülfonilüre grubu ilaçları bağlanma yerinden ayırabilir.
Plasentadan kolay geçer. Emziren annelerde süt içinde de itrah edilir.
Plasentadan kolay geçer. Emziren annelerde süt içinde de itrah edilir.
Aspirin ile birlikte verildiğinde plazma düzeyi azalır; bu, aspirin'in naprokseni plazma proteinlerinden kısmen ayırıp onun metabolizma ve itrahını artırmasına bağlıdır.
Naproksen halen çocuklarda uzun süreli kullanılış halinde güvenilirliği saptanmış tek propiyonik asid türevi ilaçtır.
Mide tahriÅŸi ve kanama, aspirin ile olduÄŸundan daha hafif ve seyrek meydana gelir.
Analjezik, antiinflamatuvar ve antipiretik etkili bir fenilasetik asid türevidir.
Romatoid artrite karşı aspirin ve indometasin kadar ve osteoartrite karşı da indometasin derecesinde etkili bulunmuştur.
Mide ve duodenum mukozasını bozucu etkisi diğer NSAİİ'lerin çoğuna göre daha zayıftır.
Mide-barsak kanalından tam olarak ve çabuk absorbe edilir.
Birlikte aspirin verilirse diklofenak'ın plazma düzeyini belirgin şekilde azaltır.
KaraciÄŸerde inaktive edilir.
Rektal yoldan süpozituvar şeklinde de uygulanabilir. Yan tesirleri aspirin ve indometasin’inkilere benzer, fakat daha seyrek görülür ve genellikle daha hafif olur.
6) Ä°NDOLASETÄ°K ASÄ°D TÃœREVLERÄ° Ä°ndometasin
Analjezik, antipiretik ve antiinflamatuvar etkisi olan bir ilaçtır.
Aspirininkinden daha güçlü antiinflamatuvar ve antipiretik etki gösterir.
Yan tesirlerinin fazlalığı nedeniyle sadece ankilozan spondilit, osteoartrit ve romatoid artrit gibi romatizmal hastalıklarda, akut gut artritinde ve bursit, tendinit ve travmatik sinovit gibi durumlarda kullanılması tavsiye edilir.
Vazokonstriktör etkisi de vardır yan tesir insidensi bakımından aspirine göre bir üstünlüğü yoktur
Çeşitli endojen maddelerin yaptığı kapiller permeabilite artmasını engelleyebildiği gösterilmiştir. Ayrıca sitotoksik nitelikteki aktif oksijen radikallerini bağlayarak inaktive eder.
Ağız yolundan alındığında gastrointestinal kanaldan çabuk ve tam absorbe edilir. Kısmen, dokularda toplanır.
İndometasin, günde 75 mg dozunda uzun süre alanların yaklaşık % 75'inde çeşitli yan tesirler yapar.
İndometasin, günde 75 mg dozunda uzun süre alanların yaklaşık % 75'inde çeşitli yan tesirler yapar.
Gastrointestinal kanaldaki tahriş edici etkisi nedeniyle bulantı, kusma, dispepsi ve diyare yapar.
Gastrit, gizli kanama ve mide ülseri yapabilir.
Ayrıca özofagus, duodenum ve ince barsakta da ülser oluşturabilir.
Başdönmesi, konfüzyon, uyuşukluk, hallüsinasyonlar ve depersonalizasyon reaksiyonları ve senkop yapabilir.
SSS'ni eksite eder, konvülsiyonlara ve epilepsililerde nöbetlere neden olabilir.
Kan basıncında yükselme oluşturabilir.
Korneada opasite ve retina bozukluğu yaptığı bildirilmiştir.
Böbrek fonksiyonunu bozabilir.
Böbrek fonksiyonunu bozabilir.
Su ve tuz retansiyonu ve bunlara bağlı ödem yapabilir.
Çocuklarda indometasin infeksiyonlara karşı reaksiyonu bozar ve ani ölüm yaptığı bildirilmiştir.
Ductus arteriosus'u kapanmayan yenidoğanda onu kapatmak için parenteral kullanılabilir.
Ä°ndometasin kemik iliÄŸini deprese edilebilir.
İndometasin gebe kadınlarda, emziren annelerde, aktif gastrointestinal mukoza lezyonu olanlarda veya bu lezyonların rekurrent olarak meydana gelmekte olduğu hastalarda, epilepsi ve Parkinson olgularında ve afektif bozuklukları olanlarda kontrindikedir.
Ketorolak trometamol
Ketorolak trometamol
Trometamol tuzu suda yeterince çözünür.
Bu nedenle injeksiyonluk (parenteral) preparatları yapılabilen az sayıdaki antiinflamatuvar ilaçlardan biridir.
Antipiretik etkisi de vardır.
Güçlü bir prostaglandin sentez inhibitörüdür.
Trombosit fonksiyonunu inhibe eder. Farmakolojik etki profili bakımından benzediği dipirona göre epey pahalı ve daha toksik bir ilaçtır.
Plazma proteinlerine %99'dan fazla bir oranda bağlanır Büyük kısmı (yaklaşık %60'ı) değişmeden böbreklerden itrah edilerek elimine edilir.
Ketorolak, çeşitli cerrahi girişimlerden sonra gelişen postoperatif ağrı gibi akut ağrılı durumlarda kullanılır.
Türkiyede i.m. olarak 2 günden ve ağızdan 5 günden fazla kullanılması yasaktır.
Romatizmal hastalıklarda kullanılmaz.
7. FENAMÄ°KASÄ°D TÃœREVLERÄ°
7. FENAMÄ°KASÄ°D TÃœREVLERÄ°
Mefenamik asid
Mefenamik asidin, diğer gruplardaki ilaçların çoğu gibi, analjezik, antipiretik ve antiinflamatuvar etkisi vardır.
Aspirininkine eÅŸit derecede analjezik etki yapar.
Romatoid artrit ve diğer artritlerde kullanılır.
Dispepsiye ve özellikle diyareye neden olur.
Ülserojenik etkisi ve gastrointestinal kanama yapma eğilimi, aspirinde olduğu kadar belirgin olmamakla beraber, nadiren mide ve barsak ülseri ve masif gastrointestinal kanama yaptığı bildirilmiştir.
Kanda üre düzeyini yükseltir; idrarda eritrosit, lökosit ve albümin miktarını artırır.
Kemik iliği depresyonu ve ciltte döküntülere neden olabilmektedir. Gebelerde kontrindikedir.
8. OKSİKAMLAR VE DİĞER İLAÇLAR Piroksikam
Vücuttan en yavaş elimine edilen (eliminasyon yarılanma ömrü ortalama 50 saat) ve en uzun etki süreli analjeziklerden biridir.
Plazma proteinlerine yüksek oranda bağlanır: bu nedenle oral antikoagülanlar, sulfonilüreler ve fenitoin ile etkileşir.
Hızlı analjezik etki yapması istenen durumlarda özel bir preparatı halinde sublingual yoldan 20 mg verilir.
Ağızdan alamayanlara aynı doz i.m. veya i.v. injeksiyonla verilebilir.
En sık görülen yan tesirleri gastrointestinal bozukluklardır ve alanların yaklaşık %20'sinde görülür.
Periferik ödeme neden olabilir. Kan üre düzeyini yükseltebilir.
Tenoksikam
Tenoksikam
Oksikam türevi diğer bir antiinflamatuvar analjezik ilaçtır.
Etki gücü piroksikaminkine eşittir.
Siklooksijenazı indometasine eşit derecede ve güçlü bir şekilde inhibe eder.
Piroksikama benzer, ancak eliminasyon yanlanma ömrü biraz daha uzundur.
Aynı indikasyonlarda kullanılır.
En sık görülen yan tesirleri gastrointestinal sistemle ilgili olanlardır
Non-steroidal antiinflamatuvar ilaçların en önemli kullanılış yerlerinden birini artritler oluşturur.
Antiinflamatuvar ilaçlar artritlerde radikal değil, sadece palyatif tedaviye olanak verir.
Artritlerin tedavisinde öngörülen başlıca amaçlar hastanın günlük yaşamını ve çalışmasını engelleyen, eklemlerdeki hareket kısıtlılığını düzeltmek ve eklemlerde zamanla meydana gelen dejeneratif bozuklukları geciktirmektir.
Bu amaçla ilaç tedavisinden başka, duruma göre fizyoterapi yapılması, eklemlerin istirahate alınması için ortopedik malzemelerin uygulanması, psikoterapi, beslenmenin yeterli durumda sürdürülmesi ve gerekirse cerrahi girişim yapılması gibi önlemlere de başvurulur.
Artritler gibi belirgin bir inflamasyona bağlı durumlar dışında, genel bir analjezik olarak da kullanılırlar: bu son kullanılış şeklinde tek başlarına kullanılabildikleri gibi bağımlılık yapma potansiyeli düşük olan kodein, kodein türevleri ve dekstropropoksifen gibi narkotik analjeziklerle kombine olarak da kullanılırlar.
Artritler gibi belirgin bir inflamasyona bağlı durumlar dışında, genel bir analjezik olarak da kullanılırlar: bu son kullanılış şeklinde tek başlarına kullanılabildikleri gibi bağımlılık yapma potansiyeli düşük olan kodein, kodein türevleri ve dekstropropoksifen gibi narkotik analjeziklerle kombine olarak da kullanılırlar.
Romatoid artrit tedavisinde çabuk antiinflamatuvar etkinlik gösteren aspirin ve benzeri analjezikler ve özel durumlarda glukokortikoidler kullanılır
Bunlara yeterince cevap vermeyen ağır aktif olgularda kullanılan ve hastalığı modifiye eden diğer ilaçlar azatioprin, metotreksat, siklofosfamid. sulfasalazin ve benzerleri ile siklosporin’dir.
Klorokin ve hidroksiklorokin
Altın bileşikleri
Penisilamin
Klorokin ve hidroksiklorokin:
Klorokin ve hidroksiklorokin:
4-Aminokinolin türevi antimalaryal ilaçlar olan klorokin fosfat ve hidroksiklorokin sülfat romatoid artrit ve lupus eritematozus tedavisinde kısıtlı olarak kullanılırlar.
Bu hastalıklarda ilk ilaç olarak değil, aspirin ve diğer klasik antiinflamatuvar analjezik ilaçlara yeterince cevap alınamayan hastalarda yedek ilaç olarak kullanılırlar.
Tedavi genellikle 3-6 aydan sonra ancak belirgin hale gelir.
Doza bağımlı, gözle ilgili bozukluklar ve nöropsikiyatrik bozukluklar en önemli yan tesirlerini ve sakıncalarını oluşturur.
En önemli oküler toksik etki, korneada mikrodepozitler oluşmasıdır
Retinopati daha ciddi bir yan tesirdir, çünkü görme kaybına neden olabilir; ancak total doza bağımlıdır ve nadir görülür.
Tedavinin başlangıcında ve sonra 3-6 ayda bir oftalmoskopik izleme yapılmalıdır.
Altın bileşikleri:
Altın bileşikleri:
Erişkin, juvenil ve psöriyazis tipi aktif romatoid artritlerde klasik antiinflamatuvar ilaç tedavisine yeterli cevap vermeyen olgularda organik altın bileşikleri kullanılır.
Toksik etkileri tedavinin başlangıcı dahil herhangi bir zamanda ortaya çıkabilir; yan tesir insidensi %50 dolayındadır ve bazen tedaviyi kestirecek kadar ciddi olabilir.
Altın tedavisi sırasında en sık görülen yan tesirler dermatit ve mukoza iltihaplarıdır
Penisilamin:
Penisilamin:
Wilson hastalığı ve ağır metal zehirlenmelerine karşı kullanılmak üzere çıkarılmış sülfidrilli bir şelatördür.
İnflamatuvar nitelikli hastalıklardan sadece romatoid artritin bazı tiplerine karşı etkili bulunmuştur.
Etki mekanizması T-lenfositlerini inhibe ederek immünosüpresyon yapmasına dayanır. Antikor sentezini inhibe eder ve immün komplekslerin klerensini artırır.
Toksisitesinin fazlalığı, ilacın terapötik etkisine karşı duyarlığın bireyler arasında fazla değişkenlik göstermesi ve uygun cevap veren olgularda düzelmenin birkaç aylık bir uygulamadan sonra ortaya çıkması yönlerinden penisilamin, altın bileşiklerine benzer.
En sık görülen yan tesirleri kaşıntı, cilt döküntüleri ve tat bozukluklarıdır. En ciddi olan fakat seyrek görülen kemik iliği depresyonu, nefrotik sendrom ve diğer böbrek bozuklukları ve otoimmün sendromlardır.
GUT TEDAVİSİNDE KULLANILAN İLAÇLAR
Gut, ürik asid metabolizmasının bozukluğu sonucu oluşan hiperürisemi hali ve akut artrit nöbetleri ile kendini gösteren kronik bir hastalıktır.
Zamanla eklemlerde ve böbreklerde sodyum ürat birikintileri ürat taşı oluşumuna neden olabilir.
Gut tedavisinde kullanılan ilaçlar (kolÅŸisin hariç) ya vücutta ürik asidin oluÅŸumunu azaltarak (allopurinol) veya böbreklerden itrahını artırarak (ürikozÃ
