O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
U
U
R
R
G
G
A
A
N
N
C
C
H
H
D
D
A
A
V
V
L
L
A
A
T
T
U
U
N
N
I
I
V
V
E
E
R
R
S
S
I
I
T
T
E
E
T
T
I
I
C H I Z M ACHILIK
FANINING O‘QUV DASTURI
(sirtqi)
Bilim sohasi:
100000
– Ta`lim
Ta’lim sohasi:
110000
– Ta`lim
Ta’lim yo‘nalishi:
60111200
– Tasviriy san’at va muhandislik grafikasi
Urganch - 2022 yil
3
Fan/modul kodi
CHIZB1173
O‘quv yili
2021-2022
2022-2023
Semestr
1-2-3
ECTS – Kreditlar
17
1-semestr 4
2-semectr 7
3-semestr 6
Fan/modul turi
Majburiy
Ta’lim tili
O‘zbek
Haftadagi dars soatlari
1-semestr 3
2-semectr 5
3-semestr 5
1.
Fanning nomi
Auditoriya
mashg‘ulotlari (soat)
Mustaqil ta’lim
(soat)
Jami yuklama
(soat)
Chizmachilik
52
1-semestr 12
2-semectr 20
3-semestr 20
458
1-semestr 108
2-semectr 190
3-semestr 160
510
1-semestr 120
2-semectr 210
3-semestr 180
2.
I. Fanning mazmuni
Fanni o’qitishdan maqsad
– Chizmachilik fani har qanday geometrik
jismlarning, ob`ektlarning chizmasini hamda grafik modelini tuzish va o‘qishdan
iboratdir.
Talabalarga kelajakda o‘zlarining texnik fikrlarini chizma orqali namoyon
qilish,
tasvirlangan har qanday buyum, yoki ob`ektlarning chizmasi bo‘yicha
ishlash printsipi va konstruktiv tuzilishini tushunib olish va tasavvur qila olish
uchun bilim, ko‘nikma va malaka berishdan iborat.
Chizmachilik quyidagi maqsadlarni ko‘zda tutadi:
1)
Turli detal, mashina va shunga o‘xshashlarni to‘g’ri burchakli va
aksonometrik proyektsiyalarda tasvirlash usullarini (chizmalar chizishni o‘rgatish);
2)
Chizmalarda
tasvirlangan
narsalar,
uzel,
detal
va
shunga
o‘xshashlarning fazoviy shakllarni fikran tasavvur qilish (chizmalarni o‘qish)
mahoratini shakllantirish.
Chizmachilik fanida buyum va inshootlarni grafik
tasvirlash metodlarini
o‘rganishga oid bo‘lgan asosiy qoidalar, tegishli standartlar hisobga olingan holda
bayon etiladi.
Fanning vazifasi
- standartlashtirish tizimi,
mashinasozlik matеriallari,
matеriallarga ishlov bеrish usullari, tеxnik o‘lchashlar va ularning turlari,
loyihalashda chizma ishlarini avtomatlashtirish to‘g’risida
bilimga hamda
amaliyotda tadbiq etish ko`nikmasini hosil qilishdaniborat.
II. Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg‘ulotlari)
II.I. Fan tarkibiga quyidagi mavzular kiradi:
1-mavzu. Geometrik chizmachilik.
CHizmachilik asboblari, buyumlar va
moslamalar. Standart haqida ma`lumotlar. Konstruktorlik hujjatining yagona tizimi
(KXYAT) haqida ma`lumot.
CHizmachilik fani, uning maqsad va vazifalari.
CHizmaning inson amaliy faoliyatidagi ahamiyati. CHizmaning O‘rta
Osiyo va
jahonning boshqa xududlarida rivojlanishi. CHizmachilik asboblari va jihozlari.
Standart haqida ma’lumotlar. CHizma qog‘ozlari va bichimlari. Kattalashtirish va
kichiklashtirish masshtablaridan foydalanish.
2-mavzu. Tutashmalar.
Tutashmalar. Tutashma elementlari. Tutashma
elementlari va uning amaliy tadbig‘i.
3-mavzu. Ikkinchi tartibli egri chiziqlar. Transsendent egri chiziqlar.
Oddiy geometrik yasashlar (kesmani, aylanalarni burchakni teng bo‘laklarga
4
bo‘lish). Sirqul
egri chiziqlari, leqalo egri chiziqlari.
4-mavzu. «Proeksion chizmachilik» bo‘limining nazariy mashg‘ulotlari
mazmuni. Ortogonal proeksiyalashda 6 ta asosiy ko‘rinish.
Narsaning o‘zaro
perpendikulyar ikkita va uchta tekislikka proeksiyalash. Asosiy, qo‘shimcha va
mahalliy ko‘rinishlar.
Qirqimlar
haqida umumiy tushuncha.
Oddiy qirqimlar.
Murakkab qirqimlar.
5-mavzu. Aksonometriya haqida umumiy tushuncha.
Aksonometrik
proeksiyalar va ularning turlari (to‘g‘ri burchakli izometriya, dimetriya va
trimetriya).
