O‘ZBEKISTONDA
FANLARARO
INNOVATSIYALAR
VA
11-
SON
ILMIY
TADQIQOTLAR
JURNALI
20.09.2022
86
ADABIY TA’LIM METODLARI, USULLARI, SHAKLLARI
HAMDA ULARNING
O‘Z A RO
ALOQADORLIGI
Olimova Go‘zal Erkinboyevna
Xorazm viloyati Urganch tumani 20-sonli
maktabning ona tili va adabiyot o‘qituvchisi
Bekqo‘ziyeva Dilnoza Abror qizi
Xorazm viloyati Urganch tumani 20-sonli maktabning ona tili va adabiyot
o‘qituvchisi
Annotatsiya:
Bugungi adabiyot o‘qituvchisidan o‘quvchi ma’naviyatining
sog‘lomlashuvi asosi bo‘lgan bir qator an’anaviy va mantiqiy metodlar (suhbat, evristik,
tadqiqot, taqqoslash, induktiv, deduktiv) bilan birga «fikriy hujam», «6x6» va hk.
interfaol metodlardan ham samarali foydalana bilish talab etiladi. Ma’lumki, pedagogik
yo‘nalishdagi oliy ta’lim muassasalari «Umumiy pedagogika» kursida ta’lim metodlari
va ularning mazmun-mohiyati haqida batafsil bilim beriladi. Adabiy ta’lim metodlari,
usullari, shakllari hamda ularning o ‘ z a ro aloqadorligi haqida so‘z yuritiladi.
Kalit so‘zlar:
Adabiy ta’lim, metod, usul, shakl, pedagogika.
ASOSIY QISM
Bugun ta’limda yangi bilimlar, ma’naviy sifatlarning «kashf etilishi» o‘quvchilar
ishtirokida o‘qituvchi
tomonidan emas, balki о’quvchilaming o‘zlari tomonidan
o‘qituvchi ishtirokida amalga oshirilishi talab qilinmoqda. Bunday qayta kashfiyotlar
asar ustida ishlash davomida o‘qituvchi va о’quvchining
jonli muloqotida, tom
ma’nodagi izlanuvchi suhbatlarda amalga oshadi. Darsda yaxshi tashkil etilgan
sulibatning
ahamiyati shimdaki, u yosh kitobxonning o‘qiganlariga o‘z munosabatini
biidirish, qarashlari bilan o‘rtoqlashish kabi ehtiyojiarini qondiradi.
Suhbatda ishtirok etgan o‘quvchi o‘z fikrlarini muhokama qiladi, qarashlarini so‘z
bilan ifodalashga tayyorlanadi. Bu fikrning aniq va muayyan maqsadga yo‘naltirilishini
ta’minlaydi. Suhbat jarayonida o‘quvchida o‘z
fikrini aytish, fikrining to‘g‘riligiga
hamsuhbatlarini ishontinsh elitiyoji tug‘iladi, O‘quvchida o‘z fakrini isbotlash uchun
asar
matnidan dalillar topa bilish, misollar keltirish ko‘nikmasi shakllanadi, e’tiroz
bildirishga odatlanadi. U hamsuhbatni eshitish, munozarada ishtirok etidhga o‘rgatadi,
o‘z bilimini chuqurlashtirishga ehtiyoj tug‘diradi, qiziqishlari doirasini kengaytiradi.
Adabiy asarlami o‘rganishda snhbat metodi o‘quvchiga nafaqat bilimlar beradi va
tarbiyalaydi, balki aqliy faoliyatga ham yo‘naltiradi. Suhbat xotirani, kuzatuvchanlikni,
bilish
jarayonini, tasavvur va hissiyotii faollashtirishga imkon beradi. Suhbat
davomida har bir o‘quvchining individual jihati namoyon bo‘ladi. Adabiyot darslarida
to‘g‘ri tashkil etilgan suhbatlarda bitta masala bo‘yicha bir nechta o‘quvchi, ba’zan
butun sinf fikr aytadi. O‘qituvchi
tomonidan bitta murakkabroq, bolalarni o‘ylashga,
munosabat bildirishga uridaydigan mavzu o‘rtaga tashiladi va suhbat asnosida shu