Tabiiy fanlar fakulteti biologiya kafedrasi

---

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM
VAZIRLIGI
QO’QON DAVLAT PEDAGOGIKA INSTITUTI
TABIIY FANLAR FAKULTETI
BIOLOGIYA KAFEDRASI
5110400-Biologiya bakalavr ta’lim yo’nalishi II kurs
201-guruh talabasi
G’ANIYEVA SABINA BONUNING
BOTANIKA FANIDAN
«YALPIZDOSHLAR OILASINING TUZILISHI VA TURLARI »
Mavzusida tayyorlagan
KURS ISHI
Ilmiy rahbar: A.Nematov
Qo’qon – 2023

---

MAVZU: YALPIZDOSHLAR OILASINING TUZILISHI VA TURLARI
REJA:
KIRISH.
ASOSIY QISM.
1.Yalpizdoshlar oilasini tuzilishi va turlari .
2.Yalpizdoshlar oilasi O’zbekistonda tarqalishi.
 3.Yalpizdoshlar oilasi dorivorlik xususiyati.
 XULOSA.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR.
Ilovalar.

---

KIRISH.
Botanika - tiriklikning bir qismi bo‘lgan o‘simliklarni o‘rganuvchi fan hisoblanadi.
«Botanika» so‘zi yunoncha «botane» so‘zidan olingan bo‘lib, ko‘kat, o’t degan
ma’noni bildiradi. Hozirgi kunda planetamizda 500 millionga yaqin o‘simlik turlari
bo‘lib, planetamizning hamma joyida: 149 mln km2 iborat quruqlikda hamda 361 mln
km2 maydonni egallagan okean va dengizlardan л tashkil topgan suvliklarda keng
tarqalgandir.
Mana shu o‘simliklaming morfologik va anatomik tuzilishini, ulami tashqi muhit
bilan hamda o'zaro munosabatlarini, ularda yuz beradigan barcha hayotiy jarayonlar:
oziqlanish, fotosintez, nafas olish, ko’rpayish, transpiratsiya, moslashish kabi tiriklik
xususiyatiarini, ulami evolutsion taraqqiyot jarayonidagi rivojlanishi hamda yer yuzi
bo‘ylab tarqalish qonuniyatlarini, bu o‘simliklarni yaqin va uzoq belgilariga asoslanib
filogenetik sistemaga solishni, o‘simliklardan ongli ravishda foydalanish hamda ularni
muhofaza
qilish
yo‘llarini
botanika
fani
o‘rganadi.
Kurs ishi maqsadi: O`zbekistonda tarqalgan Yalpiznamolar qabilasiga mansub
o`simliklarining zamonaviy holati, o`simlik jamoalarining xilma-xilligi, tur tarkibi,
turlar morfologiyasi, tarqalish mintaqalari, hayotiy shakllari, xalq xo`jaligi va xalq
tabobati hamda ilmiy meditsinada qo`llanilish usullarini o`rganish.
Kurs ishi vazifasi: ─ Yalpiznamolar qabilasiga umumiy tavsif;
─Yalpiznamolar qabilasining zamonaviy holatini o`rganish;
─Yalpiznamolar qabilasining turlar tarkibini aniqlash, kamyob va endem
turlarning kamyoblik maqomini o`rganish 
─ ayrim vakillarining morfologiyasini, bioekologik xususiyatlarini o’rganish;
─ taksonomik tahlil;
─ hayotiy shakllari va tarqalish mintaqalarini yoritib berish;
─ xalq xo`jaligi va tabobatda ahamiyatini o`rganish;

---

Mavzuni dolzarbligi: O`zbekistonda olib borilgan botanik izlanishlar ichida
aynan Yalpiznamolar qabilasiga bag`ishlangan ilmiy tadqiqotlar, manbalar va
ilmiy adabiyotlarning, shuningdek, oilaning turlari ro`yhatini tuzilmaganligi
mavzuning dolzarbligini belgilaydi.
Kurs ishi predmeti: O`zbekiston florasi ko`plab foydali, dorivor, efir moyli va
manzarali o`simlik turlariga boyligi bilan boshqa floralardan ajralib turadi.
Aksariyat o`simlik turlari meditsinada, kulinariyada, ko`kalamzorlashtirish va shu
boshqa sohalarda keng ishlatiladi. Biroq, O`zbekiston florasidagi foydali
ahamiyatga ega o`simlik turlari, turkumlari va oilalari hali to`la to`kis o`rganilgan
emas. Kishilarning kundalik hayotida yoki ishlab chiqarishning ayrim
tarmoqlarida mahalliy bioxilma-xillikdagi ko`plab o`simlik turlari hali o`z o`rnini
topgani yo`q. Yana bir faktni aytish mumkinki, dunyo florasidagi 300 000 dan
ortiq o`simlik turlaridan faqatgina 2500 ga yaqin o`simlik turlari odamlarning
kundalik turmush tarzida u yoki bu darajada ishlatiladi, xalos.
Kurs ishi obyekti: O`zbekistonda tarqalgan Yalpiznamolar qabilasi vakillari;
Kurs ishi muammosi: Natijalarining amaliy ahamiyati shundan iboratki, olingan
natijalar Lamiaceae oilasining istiqbolli dorivor o‘simliklar dunyosidan oqilona
foydalanish va uni saqlash tizimini ishlab chiqish uchun asos sifatida xizmat qiladi.
Shu bilan bir qatorda, u kamyob va yo‘qolib borayotgan dorivor o‘simlik turlarining
davlat kadastrini tuzish uchun, yovvoyi dorivor o`simliklarni madaniylashtirishga doir
o‘tkaziladigan izlanishlar uchun ilmiy-amaliy ahamiyatga ega. 

---