“ Ijtimoiy fanlar

10-MAVZU. 
 
MANTIQ 
ILMINING 
PREDMETI, 
ASOSIY QONUNLARI.
TUSHUNCHA TAFAKKUR SHAKLI SIFATIDA 
144 
etadi.Argumentlash ishonch-e’tiqodni shakllantirish vositasidir. Ishonch-e’tiqod 
esa, insonning komillik mezonlaridan biri bo‘lib hisoblanadi. 
Ishonch –e’tiqod- bu kishillarning xulq-atvori va hatti –harakatini belgilab beradigan 
qarashlari va tasavvurlaridir. 
Vatanimizning gullab-yashnashi, barqaror rivojlanishi ma’lum bir darajada 
yoshlarning chuqur bilimga, mustahkam ishonch-e’tiqodga va, umuman, komil 
inson bo‘lishlariga bog‘liq. Bu haqda O‘zbekiston Respublikasi birinchi Prezidenti 
I. A. Karimov shunday deb ta’kidlagan: «Komil inson deganda biz, avvalo, ongi 
yuksak, mustaqil fikrlay oladigan, xulq-atvori bilan o‘zgalarga ibrat bo‘la oladigan, 
bilimli, ma’rifatli kishilarni tushunamiz. Ongli, bilimli odamlarni oldi-qochdi gaplar 
bilan aldab bo‘lmaydi. U har bir narsani aql, mantiq tarozisiga solib ko‘radi. O‘z 
fikr-o‘yi, xulosasini mantiq asosida qurgan kishi etuk odam bo‘ladi».
Chuqur tahlilga, mantiqqa asoslanmagan bir yoqlama fikr odamlarni chalg‘itadi. 
Faqat bahs-munozara, tahlilga asoslangan to‘g‘ri xulosalargina haqiqatni bilishga 
yo‘l ochadi. 
Bahs, munozara yuritishning, chin fikrlarni isbotlay bilishning, xato fikrlarni rad 
etishning o‘ziga xos qonun-qoidalari mavjud. Bu qoidalarni bilish har bir insonga, 
shu jumladan, talabalarga chin fikrni xato fikrdan ajrata bilish, to‘g‘ri tafakkurlash 
madaniyatini shakllantirish imkonini beradi. 
Mantiq ilmining fan va texnika taraqqiyoti uchun ahamiyati 
Mantiqiy kategoriyalarning universal harakterga ega bo‘lishi ularni bilishda, ishlab 
chiqarish jarayonlarida, texnika tarmoqlarida ixtisoslashtirilgan holda tadbiq etish 
imkoniyatini tug‘diradi. Bu esa, mantiqdan turli fanlarning konkret masalalarini hal 
qilishda foydalanishning keng imkoniyatlarini vujudga keltiradi.
Fanning tobora rivojlanib borishi, borliqning murakkab qonunlarining kashf etilishi 
ilmiy bilish metodi va mantiq apparatini shunga moslashtirishni, tafakkurning har 
bir konkret masala xaqida aniq, xatosiz, tez hulosalar bera olishini talab qiladi.
Ilmiy va texnik jarayonning bunday talabi natijasida turli fanlarga ixtisoslashgan 
mantiq tarmoqlari vujudga keldi.
Fan qadriyatlar tizimida o‘ziga xos o‘ringa ega. U katta ilmiy saloxiyatni, ijodiy kuch 
– quvvatni birlashtiradi, millat dunyoqarashini shakllantiradi, ta’lim – tarbiya, axloq 
me’yorlarini vujudga keltiradi, ma’naviy barkamol insonni tarbiyalaydi, 
mamlakatda qudratli ilmiy potensialni yaratishga xizmat qiladi.
Mantiqni bilish, ayniqsa, ilm fan bilan shug‘ullanish, ilmiy - tadqiqot ishlarini olib 
borish, borgan sari ko‘payib borayotgan ilmiy axborotlarni tartibli ravishda 
o‘zlashtirish, ilmiy masalalarning tuzilishini tez bilib olish uchun ham muhim rol 
o‘ynaydi. Mantiqning ilmiy – nazariy ishlar hamda insonning amaliy faoliyati uchun 
bo‘lgan ahamiyatini alohida uqtirish bilan birga, chin hulosa chiqarishning hal 
qiluvchi sharti – hayotni chuqur o‘rganish, har bir voqelikdagi hollarni mantiq 
talablari asosida bilish zarur.
Mantiq fanining fikr yuritish madaniyatini o‘stirishdagi ahamiyati 

---