― pul va banklar
Yüklə 4,42 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
Kreditor
– kredit munosabatlarini tashkil etishda kredit beruvchi sifatida maydonga chiqadi. Kreditor pul mablag‗larini vaqtinchalik foydalanishga beruvchi sub‘ektlar hisoblanadi. Bunday sub‘ektlar banklar, kredit uyushmalari, mikrokredit tashkilotlar, lombardlar, davlat va boshqa moliyaviy tashkilotlar bo‗lishi mumkin. Kreditor ssuda sifatida beradigan pul mablag‗lari ularning o‗z mablag‗lari va jalb qilingan mablag‗lari hisobidan shakllantiriladi. Kreditor sub‘ektlar ichida, banklar va kredit uyushmalari nafaqat o‗z mablag‗lari hisobidan, balki chetdan jalb qilingan mablag‗lar hisobidan kreditlar beradi. Mablag‗larni jalb qilishning turli yo‗llari mavjud bo‗lib, bozor iqtisodiyoti sharoitida aksiyalar va obligatsiyalarni muomalaga chiqarish asosiy va samarali yo‗llaridan biri hisoblanadi. Kreditor jamiyatdagi vaqtinchalik bo‗sh pul mablag‗larni tegishli shartlar asosida jalb qilib, ushbu mablag‗larni kreditning qayta taqsimlash funksiyasi orqali real sektorning zarur bo‗lgan bo‗g‗inlariga joylashtiradi. Bu jarayon iqtisodiyotdagi vaqtinchalik bo‗sh pul mablag‗larini samarali ishlashini, ya‘ni kapital aylanmasini to‗xtovsizligini ta‘minlash bilan birga, kreditor jamlangan mablag‗larni zarur maqsadlarga joylashtirish asosida ushbu mablag‗larni o‗z maqsadi va kredit munosabatlari ishtirokchilari manfaatlari yo‗lida xizmat qilishiga erishadi. Kredit oluvchi – kredit munosabatlarida kredit oluvchi sifatida ishtirok etadi. Kredit oluvchi sub‘ektlar sifatida xo‗jalik yurituvchi sub‘ektlar, aholi, davlat, banklar va boshqa shaxslar maydonga chiqadi. Iqtisodiy adabiyotlarda kredit oluvchini qarzdor sifatida talqin etish holatlari uchraydi, shuningdek, kredit va qarzning bir – biridan iqtisodiy jihatdan farqlanishi xususida ham tortishuvlar ko‗zga tashlanadi. Albatta, ―kredit‖ va ―qarz‖ o‗rtasida o‗zaro bog‗liklik bo‗lishi mumkin, lekin iqtisodiy mohiyatan bu ikki tushuncha o‗rtasida bir – biridan jiddiy farq qiladigan jihatlari mavjud. Kredit iqtisodiy kategoriya sifatida tegishli ijtimoiy – iqtisodiy qonunlar va tamoyillar asosida amal qiladi. Kredit munosabatlarida ishtirok etuvchi har ikkala tomonning iqtisodiy manfaatlari mavjud bo‗lib, ushbu manfaatlar o‗zaro mujassamlashganda kredit munosabatlari ro‗y beradi. Kreditor berilgan kredit uchun iqtisodiy manfaatdorlik (foyda)ni foiz ko‗rinishida undirsa, kredit oluvchi kredit yordamida ishlab chiqarish jarayonining uzluksizligini ta‘minlash orqali qo‗shimcha qiymat yaratish imkoniyatiga ega bo‗ladi. Kredit munosabatlarida kreditor uchun kredit oluvchi shaxsning qanday shaxs ekanligi, qanday faoliyat bilan shug‗ullanishi judayam muhim emas, asosiysi berilgan kredit o‗z vaqtida va tegishli foiz to‗lovi bilan to‗liq qaytishi muhim hisoblanadi. Qarz munosabatlarida esa qarz beruvchi uchun birlamchi masala shaxs hisoblansa, berilayotgan qarz summasi uchun tegishli manfaatdorlikni ustama to‗lov sifatida olishga umid bog‗lamaydi, ya‘ni ko‗pchilik hollarda berilgan qarz uchun qo‗shimcha haq talab etilmaydi. Xulosa o‗rnida aytadigan bo‗lsak, bozor iqtisodiyoti sharoitida ishlab chiqarish munosabatlarining chuqurlashuvi, tovar – pul munosabatlarining mavjudligi, ishlab chiqarish siklining davriyligi, o‗zaro iqtisodiy manfaatlarning bir – biriga mos kelishi kreditning zarurligiga zamin yaratuvchi asosiy omillar bo‗lib qolaveradi. Kredit munosabatlari jarayonida ishtirok etuvchilar, mavjud ijtimoiy – iqtisodiy holat esa uning mohiyatini u yoki bu darajada yoki ko‗rinishda namoyon bo‗lishiga xizmat qiladi. Yüklə 4,42 Mb. Dostları ilə paylaş:
|