― pul va banklar

Valyuta 
kursi 
Dollarda 
Xisoblash 
Dollardagi 
narxi(paritet) 
Amerika 
190 
 
 
190 
Angliya 
116 
1,65 
116*1,65 
191,4 
Yaponiya 
20000 
110 
20000/110 
181,82 
Angliya 
116 
1,5 
116*1, 5 
174,0 
The Ekonomist jurnali tomonidan chop etiladigan Big Mak indeksi ikkita 
davlat pul birligining xarid qilish paritetini (XQP) o‘lchashning norasmiy yo‘li 
bo‘lib, turli mamlakatlardagi bir xil narxdagi tovarlarga nisbatan valyuta kurslarini 
tadqiq qilishga, valyuta kursi nazariyasini yanada aniqroq baholanishiga yordam 
beradi. Dastlabki ishlab chiqarilgan kuni 1967 yilda big-mag 47 tsent turar edi. 
Keyingi yilda u Amerika standartiga aylandi va narxi 49 sentni tashkil etdi. 1986 
yildan boshlab The Economist jurnali Big Mac Index xisoblab e'lon qiladi va u 
paytda uning narxi$1.60 etdi. U paytda 15 mamlakat narxlari berilardi.
Bu indeksning nomi ―Mc Donald‘s‖ restorantlar tizimida sotiladigan ―Big 
Mac‖ gamburgeri nomidan olingan. Big Mak indeksi 1986-yilda Ekonomist jurnali 
muxbiri Pam Vudel tomonidan yarim hazil ko‘rinishida birinchi marta 
tanishtirilgan edi va shundan buyon har yili jurnalda nashr ettirilib kelinadi.
Tadqiqotchilar tomonidan bitta big mak mahsuloti sotib olish uchun 
mamlakatdagi o‘rtacha ishchi sarflashi mumkin bo‘lgan vaqt miqdori va boshqa 
ko‘rsatkichlar qo‘shilib Big Mak indeksi to‘g‘risidagi g‘oya boyitildi. Indeks 
163
. Fredric S. Mishkin. The Economics of Money, Banking and Financial Markets. P.-480 
P 

---

130 
mahalliy ish haqqi singari faktorlar asosida o‘rtacha ishchining xarid qobiliyati va 
boshqa ko‘rsatkichlarni nisbatan haqqoniyroq ko‘rsatib beradi. 
Valyuta kursi harakatini oldindan bashorat qilishning usullaridan biri shuki, 
har ikkala valyutada ham tovar va xizmatlar savati bir xil narxda bo‘lishi uchun 
valyutalar kursi tabiiy ravishda o‘rnatilishi kerak. Big Mak indeksida keng 
tarmoqli restorantlar tizimida sotiladigan big mak burgeri tovar va xizmatlar 
savati vazifasini bajaradi. Aynan big mak tanlanganing sababini dunyoning 
ko‘plab mamlakatlari bo‘ylab keng tarqalgan ―McDonald‘s‖ restorantlari 
tarmog‘i orqali narxlar to‘g‘risida yetarlicha malumot olishning imkoniyati 
mavjudligi va boshqalar orqali ko‘rsatish mumkin. Shu asoslarga ko‘ra indeks 
ko‘plab mamlakatlar valyutalarini taqqoslash imkoniyatini beradi. 
Kеyingi yildа u аmеrikа stаndаrtigа аylаndi vа nаrхi 49 tsеntni tаshqil 
etdi. 1986 yildаn bоshlаb The Economist jurnаli Big Mac Indexхisоblаb e‘lоn 
qilаdi vа u pаytdа uning nаrхi $1.60 еtdi. U pаytdа 15 mаmlаkаt nаrхlаri 
bеrilаrdi.