§. Sinfdan tashqari o`qish darslarini tashkil etish metodikasi

1.Tayyorlov bosqichi. Bu 1-sinfning savod o’rgatish davriga to’g’ri keladi. Unga darsning bir qismi—17-20 daqiqasi ajratilgani uchun STO’ ma’lumoti deb yuritiladi. Uning o’ziga xos xususiyatlari shundaki, o’qituvchi asarni o’zi tanlaydi, asarning kichik hajmda bo`lishiga va boshqa kitob tanlash tamoyillariga e'tibor beradi. Asarni o’zi o`qilb beradi. O’quvchilar asarni ehitishga, eshitganlarini idrok etishga, ularga soddagina baho berishga, asar mazmuni bilan sarlavhasining mosligini aniqlashga o’rgatiladi, asar mazmunini hikoyalab berishga o’rgatiladi. O’qish gigiyenasi, kitobga qanday munosabatda bo`lish bilan tanishadilar.
2.Boshlang`ich bosqich. 1-sinfning 2—yarim yilligiga to’g’ri keladi. 1-va 2-bosqichdagi STO’ daftarda 1 marta o’tkaziladi. «Boshlang’ich bosqich”da 45 daqiqalik dars ajratiladi. Tanlangan mavzu yaxshi o’qiydigan o`quvchiga maxsus tayyorgarlikdan so’ng o’qitiladi. Asarning oson o’qiladigan o’rinlarini bo’sh o’qiydigan o’quvchilarga o’qitish mumkin. Bu ularda o`qishga qiziqish uyg’otadi. Asar o’qilgach o’quvchilar asar nomi, muallifi bilan tanishadilar, rasmlarini tomosha qiladilar, kitobxonlik daftarlariga u haqida qisqa va soddagina qilib muallif, asar nomini yozadilar. Asar elementar tarzda tahlil qilinadi.
3. Asosiy bosqich. 2-4 sinfga to’g’ri keladi. Bu davrda o’quvchilar uydagi o’qish malakalarni mustahkamlanadi. Bu bosqichda o’quvchilarning sinfdan tashqari o’qiganlariga baho qo’yiladi. Baho qo’yishda dastur talablariga asoslaniladi: Sinfning umumiy ishlariga qatnashishi, o‘qigan kitoblarining sifat o’zlashtirishi me’yoriga, o’qigan kitobiga munosabat bildira olishiga e'tibor beriladi. Bunda o’quvchilar muayyan mavzuga doir bir necha asarlarni o’qib keladilar, ularning ayrim o’rinlarini ifodali o’qib beradilar, o’qigan asarlarini o`zaro taqqoslaydilar.
STO’ darslarini xususiyatlari. STO’ bosqichlari, dastur talablari, tarbiyaviy vazifalari, o’quvchilarning qiziqishlari bilan belgilanadi. Masalan, tayyorlov bosqichida kichik hajmdagi asarni o’qituvchi o`qib bersa, o’qilganlari yuzasidan suhbat, qayta hikoyalash o’tkazilsa, boshlang’ich bosqichda butun sinf o`quvchilari bir xil kitob bilan ta'minlanadi, barcha o`quvchilar bitta matn ustida ishlaydilar. Bunda bitta yozuvchi yoki bir mavzudagi asarlar ko’rgazmasi tahlil qilinadi. Asar ichda o`qishga topshirilishi ham mumkin, albomlar tayyorlanadi, kinofilmlar, diafilmlardan parchalar ko`rsatiladi, musiqiy daqiqalar o`tkaziladi, asar mazmuni yuzasidan ijodiy rasmlar chizdiriladi. Kitobni saqlash maqsadida kitobni yamash, o`rash o`rgatiladi, "Ertaklar bayramlari", "Ifodali o`qish” tanlovi o`tkaziladi.
Asar tahliliga doir ishlar kengaytiriladi, o`quvchilar o`qiganlarini taqqoslashga umumlashtirishga, xulosalashga o`rgatiladi. Qahramonlarni elementar tavsiflaydi.
Rollarga bo`lib o`qishdan foydalaniladi. Asosiy bosqichda STO` darslari 2-sinfda haftada 1 marta, 3-4 sinflarda 2 haftada 1 marta o`tkaziladi. O`quvchilar mustaqil o`qishga o`rgatiladi, ular "Bilimdon", "Gulxan" jurnallari bilan, "Tong yulduzi" gazetasi bilan tanishtiriladi, ya'ni bolalar matbuoti bilan tanishtiriladi. Bu bosqichda o`zbek, qardosh, chet el adabiyoti yozuvchilarining turli janrdagi, turli mavzudagi asarlaridan foydalaniladi, sahnalashtirish ishlaridan foydalaniladi. Bir darsga o`quvchilar bir nechta asarlar o`qib kelib, ular haqida o`z fikrlarini aytib beradilar. Qahramonlarni tasvirlab rasm chizadilar. Yozuvchilar hayoti va ijodiga doir kechalar uyushtiriladi. Shu tarzda adabiyotni sevadigan, mustaqil fikr yurita oladigan kitobxon shaxsi shakllantiriladi.