1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

Azərbaycan-Türkiyə enerji münasibətləri: çağırışlar və perspektivlər
olunmasındakı  fərqli  vəziyyətdə  görmək  olar.  Bütün  bunlar  onu  deməyə 
əsəs verir ki, Türkiyənin qaz satış mərkəzinə çevrilməsi onun öz əlindədir. 
Bu  məqsədin  əldə  olunması  üçün  Türkiyə  ilk  növbədə  ölkə  daxilində 
bazarın liberallaşdırılması yolunu seçməli və bu istiqamətdə müəyyən işlər 
görməlidir. 
Aydın  məsələdir  ki,  Türkiyə  fiziki  və  coğrafi  olaraq  artıq  enerji 
mərkəzidir. Ölkə ərazisindən keçən nəhəng və ildə 50 milyon ton neft nəql 
edən BTC neft boru kəməri, həmçinin, qaz boru xətləri bunu deməyə əsas 
verir.  Mövcud  qaz  xətləri  vasitəsilə Türkiyə  ölkəsinə  külli  miqdarda  qaz 
idxal  edir:  Tükiyə-İran  boru  xətti  ilə Ankaraya  ildə  10  milyard  m
3
  qaz,  
Bakı-Ərzrum  xətti  ilə  6,6  milyard  m
3
,  “Mavi  axın”  vasitəsilə  Rusiyadan 
ildə 16 milyard m
3,
 həmçinin, Ceyhan limanına Əlcəzair və Nigeriyadan 5,2 
milyard m
3
 maye qaz
12
 idxal olunur. Bundan əlavə, Türkiyə planlaşdırılan 
və qısa müddət ərzində reallaşması gözlənilən Transxəzər boru xətti ilə 16 
milyard m
3
  türkmən qazı, Türkiyə-İraq boru xətti ilə ildə 10 milyard m
3
  
və  Ərəb  qaz  boru  xətti  vasitəsilə  ildə  10  milyard  m
3
  Suriya  qazını  idxal 
edib,  sonradan  Avropa  bazarlarına  nəql  etməyi  planlaşdırır.  Həmçinin, 
Türkiyə üzərindən Azərbaycan qazının Suriyaya nəqli haqda 2010-cu ildə 
memorandum imzalanıb və gələcəkdə 1 milyard m
3
 həcmində qazın ixracı 
nəzərdə tutulur. Bu qaz kəmərinin son qolunun cəkilməsinin 2012-ci ildə 
bitməsi planlaşdırılırdı, lakin “ərəb baharı”ndan sonra, çox güman ki, boru 
kəmərin  istismara  verilməsi  bir  qədər  uzanacaq.  Rəsmi  Ankara  ölkənin 
cənub  və  şimal  limanlarında  maye  qazı  qəbul  etmək  məqsədilə  yenidən 
qazlaşdırma  zavodları  tikir  və  gələcəkdə  bunlardan  maye  qaz  hesabına 
daxili təlabatı ödəmək və qazın tranzitini artırmaq üçün istifadə edəcək. 
Bundan  əlavə,  Türkiyə  İraqın  qaz  yataqlarına  böyük  ümid  bəsləyir 
və  Ərəb  qaz  xətti  vasitəsilə  gələcəkdə  İraqın  şərqində  yerləşən  nəhəng 
“Akkas” yatağından qaz nəql etməyi planlaşdırır. Həmçinin, İraqda yerləşən 
ümidverici  neft  və  qaz  yataqlarının  hasilatı  və  onları  nəqletmə  layihələri 
türk şirkətləri tərəfindən işlənilir. Yeni Çamçamal və Xor-Mor yataqlarının 
Türkiyənin cənub hissəsi ilə birləşdirilməsi haqqında təkliflər artıq ölkənin 
müvafiq hakimiyyət orqanına təqdim olunub və plana görə, Şimali İraqdan 
Türkiyə  qaz  xəttinə  birləşəcək  180  kilometrlik  boru  kəmərinin  tikintisi 
2014-cü ildə sona çatacaq. 
Şübhəsiz,  bütün  bunlar  Türkiyəni  regionda  fenomenal  boru  xətlər 
qovşağına  çevirir.  Lakin  bu  qovşaq  ölkəni  “hub”  adlandırmaq  hüququ 
12   http://www.enerji.gov.tr/index.php?dil=tr&sf=webpages&b=dogalgaz&bn=221&hn=&nm=384&
id=40694 (October 28, 2011)

---