1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

Azərbaycan-Türkiyə enerji münasibətləri: çağırışlar və perspektivlər
ondan asılı vəziyyətə düşən Cənub-Şərqi Avropa ölkələri və Balkan regionu 
“Şahdəniz”  yatağının  ikinci  fazasının  hasilatından  sonra  (2017-ci  ildən 
etibarən) enerji təhlükəsizliyi baxımından daha əlverişli vəziyyətə düşəcək. 
Cənub-Şərqi Avropa ölkələri və Balkan regionu üçün enerji təhlükəsizliyi 
olduqca  vacibdir,  çünki  bir  ölkədən  asılılıq  və  həssaslıq  ölkələrin  milli 
təhlükəsizliyinə  də  təhdid  ola  bilər.  Bu  baxımdan,  yeni  mənbədən  – 
Xəzər regionundan qərb istiqamətində qazın nəqli çox vacibdir və Avropa 
Azərbaycan qazının qərb istiqamətində nəqlində olduqca maraqlıdır. 
Gələcəkdə  “Şahdəniz”in  ikinci  fazasından  başqa,  yeni  aşkar  olunmuş 
və  hazırda  inkişaf  etdirilən  yataqlardan  (“Abşeron”,  “Ümid”,  “Babək”, 
“Zəfər-Məşəl”, “Naxçıvan” və s.) əldə olunan qazın da Türkiyə üzərindən 
Avropa bazarlarına nəqli nəzərdə tutulur. Hər biri 200 milyard m
3
-dən 400 
milyard m
3
-dək qaz ehtiyatına malik olan “Ümid”, “Babək” və “Abşeron” 
yataqlarından əlavə 10 milyard m
3
 qazın ixracı 2020-ci ildən sonra mümkün 
olacaq.  Başqa  sözlə, Azərbaycan  2020-ci  ildən  sonra Avropa  bazarlarına 
qazın ixracat həcmini 20 milyard m
3
-ə çatdırmaq iqtidarındadır. 
Bundan əlavə, sentyabrın 12-də Avropa İttifaqının (Aİ) Şurası və Avropa 
Komissiyası  Transxəzər  boru  xəttinin  reallaşmasına  dair  Azərbaycan  və 
Türkmənistanla  vahid  qurum  kimi  danışıqlar  aparılması  və  danışıqların 
sonunda hüquqi gücə malik olan sazişin imzalanmasını qərara alıb. 
Bu  qərar  Avropa  İttifaqının  vahid  xarici  enerji  siyasəti  həyata 
keçirilməsində  mühüm  inkişafdan  xəbər  verir  və  Aİ-nin  layihədə  nə 
qədər  maraqlı  olduğunu  nümayiş  etdirir.  Hər  zaman  regionda  Rusiyanın 
maraqlarını nəzərə alan və onunla ehtiyatlı siyasət yürüdən Aİ ilk dəfədir ki, 
Rusiyanın maraqlarına zidd olan addım atır və bu məsələdə kəskin qərarlı 
olduğunu bildirir. Bu qərar Cənub qaz dəhlizinin reallaşmasına geniş imkan 
yaradır, xüsusilə Aİ üçün strateji və ən böyük layihə olan “Nabukko”nun 
həyata keçməsi üçün qaz həcminin qıtlığı probleminə də son qoyur.            
Transxəzər boru xətti regionun ən böyük və əlverişli “hub”ına çevrilməsi 
üçün Türkiyənin imkanlarını və rolunu daha da artırır. Bu layihə vasitəsilə 
Türkmənistan  Azərbaycan  və  Türkiyə  ərazisindən  ilkin  olaraq  ildə  10 
milyard m
3
, gələcəkdə 20 milyard m
3
 və daha artıq qazı Avropa bazarlarına 
nəql edəcək. Layihəyə gələcəkdə Özbəkistan və Qazaxıstanın da qoşulması 
mümkündür. 
Lakin Aİ-nin Transxəzər layihəsinə dair apardığı siyasəti kifayət qədər 
düşünülmüş  adlandırmaq  olmaz.  Avropa  İttifaqı  öncə  infrastrukturun 
qurulması  siyasətini  irəli  sürüb.  İngiltərənin  geoloji  şirkəti  “Glaffney, 
Cline&Assosiate”-in  verdiyi  məlumata  görə,  Türkmənistanın  sübut 

---