1 azərbaycan-tüRKİYƏ ƏlaqəLƏRİ son 20 İLDƏ: UĞurlar və İmkanlar

54
Parlamentlərarasi  əlaqələr:  nailiyyətlər  və  perspektivlər
əldə etməklə mümkün olur. 
Sovet İttifaqının dağılması nəticəsində Cənubi Qafqaz və Mərkəzi Asi-
yada yeni müstəqillik əldə etmiş dövlətlər ərazi bütövlüyü və təhlükəsizliyin 
təmini, habelə siyasi-iqtisadi-sosial problemlərin həllini beynəlxalq aləmə 
inteqrasiyada  gördüyündən  ikitərəfli  və  çoxtərəfli  əməkdaşlığa  üstünlük 
veriblər. Bu ölkələr dövlət müstəqilliklərini bərpa etdikləri ilk illərdə BMT, 
ATƏT, MDB kimi universal və regional təşkilatlara üzv olub və ya namizəd 
statusu əldə edib. Zaman keçdikcə bu dövlətlər yerləşdikləri regionda inteq-
rasiya prosesini sürətləndirmək və milli maraqlarının daha yüksək səviyyədə 
təmin  olunması  məqsədi  ilə  sadəcə  mövcud  olan  müəyyən  təşkilatlara 
üzvlüklə kifayətlənməyiblər. Daha böyük təcrübəyə və Qərblə sıx əlaqələrə 
malik olan dövlətlə müəyyən regional təşəbbüs və ideya ətrafında birləşərək, 
bu  mexanizm  çərçivəsində  qarşılıqlı  problemlərinin  bərabərhüquqlu 
əsaslarda  həlli  və  mövcud  əməkdaşlıq  meyillərinin  gücləndirilməsinə 
zərurət yaranıb. Türkdilli Dövlətlərin Parlament Assambleyasının yaradıl-
masını bu zərurətin təzahürü saymaq olar. Türkdilli ölkələrin bu addımı ta-
rixi, mədəni, dini və dil birliyinə əsaslanan əlaqələrinin müasir mərhələdə 
daha  da  inkişaf  etdirilməsi,  dövlətlərin  mənafelərinə  uyğun  çoxtərəfli 
əməkdaşlığın genişləndirilməsi istəyi ilə izah edilə bilər.
Əlbəttə, türkdilli ölkələrin qanunvericilik orqanlarının müəyyən mexa-
nizm çərçivəsində və müxtəlif istiqamətlər üzrə birgə fəaliyyət təşəbbüsü 
regional  kontekstdə  kifayət  qədər  əhəmiyyətli  və  uğurlu  addımdır.  Digər 
tərəfdən bu təşəbbüsə və onun reallaşmasına şərait yaratmış və daha əvvəl 
baş vermiş proseslərin nəzərdən keçirilməsinə ehtiyac var.
Əvvəl də qeyd olunduğu kimi, Azərbaycan, Qazaxıstan, Türkmənistan, 
Özbəkistan və Qırğızıstan xarici siyasətlərində beynəlxalq aləmə inteqra-
siyanı prioritet vəzifələrdən biri kimi görüb və bu çərçivədə eyni etnik və 
tarixi köklərə malik olduqları Türkiyə ilə əməkdaşlığa əhəmiyyət veriblər. 
Xüsusilə  vurğulanmalıdır  ki,  Türkiyə  bu  dövlətlərin  müstəqilliyini  tanı-
yan ilk ölkələrdən biri olub və onlarla əlaqələrin inkişaf etdirilməsinə səy 
göstərib. Belə bir məqamda, Türkiyənin 1992-ci ildə irəli sürdüyü Türk-
dilli Ölkələrin Dövlət Başçılarının Zirvə Görüşünün keçirilməsi təşəbbüsü 
və  onun  reallaşması  yeni  müstəqillik  qazanmış  ölkələrə  həm Türkiyə  ilə 
əməkdaşlığın genişləndirilməsi, həm də öz aralarında sovet dövründə möv-
cud olan siyasi-iqtisadi əlaqələrin bərpası məqsədilə alternativ mexanizmin 
formalaşdırılması baxımından əhəmiyyətli olub. Bu mənada, Azərbaycanın 
ümummilli lideri Heydər Əliyevin 1995-ci il avqustun 28-də Bişkekdə ke-

---