10. Buxgalteriya hisobining kontseptual asoslari. Konseptual qoidalar tizimi Moliyaviy Buxgalteriya Standartlari Qo‘mitasi va Xalqaro Buxgalteriya Standartlari Qo‘mitasi tomonidan AQSH, Kanada va Avstraliyada yaratilgan. Xalqaro moliyaviy hisobotlar standarti (IFRS) qoidalar tizimida vazifalari, o‘ziga xosligi va chegarasi yozib qo‘yilgan qaysi moliyaviy hisob va qayd qilish ajratiladi. Konseptual qoidalar tizimining 4 ta o‘rganilishi kerak bo‘lgan talablari. 1)Chegaralash nima moliyaviy hisobotda ichiga olingan bo‘lsa. 2)Yangi imkoniyatlarga ro‘baro kelish uchun buxgalteriya sohasini yaratmoq. 3)Buxgalteriya amaliyotini oqilona tashkil etish. 4)Korxonaga o‘lchovlarni va faoliyat metodlarini tanlashda imkoniyat bermoq.Etik ruhiy standart faoliyatlari natijasida kelib chiqadi. Buxgalterlar chegara qoidalariga amal qilishlari kerak va etik qoidalar orqali boshqarilib turilishi kerak. Etik qoidalarning 6 ta turi mavjud, ular quyidagilardir: 1)Konservatizm (eskilikni yoqlash): Daromad ikkilanish bo‘lishi bilan qayd qilib qo‘yilishi kerak, lekin xarajatlar sodir bo‘lishi bilanoq qayd qilinishi kerak. Bu amaliyot korxonaning tartibini va masuliyatliligini oshiradi. 2)Doimiylik: Biznes amaliy va qoidalarga rioya qiluvchi bo‘lishi kerak, faoliyat yoki prinsiplar doimiy bo‘lishi kerak. Ular amaliyotini aniq sabablarsiz o‘zgartira olmaydilar. Misol uchun, korxonaning joriy buxgalteriya davri 1-yanvardan 31-dekabrgacha bo‘lsa, keyingi yilning buxgalteriya davri 1-apreldan 31-martgacha qilib o‘zgartirib bo‘lmaydi. 3)Obyektivligi: Biror bir qayd, iqtisodiy faoliyat va muomalalar to‘liq ma’lumotlar asosida, ish hujjatlari asosida va sodir bo‘lgan muomalaning mazmunidan kelib chiqqan holda tayyorlanishi kerak. 4)Tushunarlilik:Ma’lumotlar berilayotgan axborot foydalanuvchilariga tushunarli bo‘lishi kerak va hech qanday ma’lumotlar ulardan berkitilmasligi kerak5)Xolislik va haqqoniylik: Buxgalterlar o‘zlarining hisobotlariga xolis ish jihatidan yondashishi kerak (yo ijobiy yo salbiy). Ularda anglashilmovchilik bo‘lmasligi kerak ya’ni korxonada ularning qarorlari va harakatlari buxgalterning vazifasidan kelib chiqqan holda bo‘lishligi kerak.
