1-Cİ MÖvzu sosiologiya elminin meydana gəlməsi, predmeti, metodu, funksiyaları, strukturu
Yüklə 206,29 Kb.
|
|
Sosial idarəetmə anlayışı. Jəmiyyətin idarəolunması prinsip etibarı ilə janlı orqanizm
və texniki qurğunun idarəolunmasından fərqlənir. Sosial idarəetmə mürəkkəb struktura malik olub, özündə maddi və mənəvi prosesləri bağlayaraq insan fəaliyyətinin spesifik növü kimi çıxış edir. Onun xüsusiyyəti ondadır ki, idarəediji təsir jəmiyyət həyatının bütün sahələrində iştirak edir, başqa sözlə, özündə ijtimai münasibətlərin xüsusi növünü ehtiva edir. Bu isə o deməkdir ki, idarəetmə münasibəti sosial mühitin zəruri anını yaradır. İdarəetmə münasibətlərində bir sıra aspektləri – siyasi, iqtisadi, etik aspektləri ayırmaq olar. Bunlardan da hər birinə iki qarşılıqlı əlaqəli tərəflər – informasiya və təşkilati xasdır. İdarəetmə həmişə jəmiyyətdə hakimiyyət funksiyasından ibarət olduğu üçün sinifli jəmiyyətdə o siyasi, dövlət hakimiyyəti funksiyası deməkdir. Sosial idarətemə mexanizmində fundamental rol təkrar əlaqə prinsipinə məxsusdur: bu prinsip harada korlanır yaxud ümumiyyətlə aradan qalxırsa, orada sosial idarəetmənin nətijələri mənasızlaşır. Ümumi formada mövjud prinsip belə səslənir: hər bir qarşılıqlı təsirdə mənbə (informasiya subyekti və idarəetmə) və qəbulediji (informasiya obyekti və idarəetmə) qaçılmaz olaraq yerlərini dəyişirlər. Ardıjıl olaraq da, sosial idarəetmə prosesində idarəetmə obyektinin onun subyektinə təkrar təsiri baş verir. Sonra, təkrar əlaqə prinsipi informasiya mübadiləsinin zəruri anı kimi çıxış edir. Deməli, sosial idarəetmə – təkrar əlaqə ilə bağlı olan informasiya prosesidir. Təkrar əlaqə prinsipində idarəetmə obyektinin onun subyektinə informasiya təsiri həyata keçir. Jəmiyyətdə bu prinsip fasiləsiz hərəkət edir. Bununla onu başa düşmək vajibdir ki, burada idarəetmənin subyekti və obyekti müəyyən zamanda sanki rollarını dəyişirlər. Məsələn, sərkərdə orduya komandalıq etməklə, idarəetmənin subyekti kimi jıxış edir, amma o həm də öz tabe olanlarından – kəşfiyyatçılarından aldığı informasiya əsasında hərəkət edir və i.a. Öz növbəsində idarəetmə obyekti, məsələn, zabit, öz sərkərdəsindən bu və yaxud digər idarəetmə tapşırığını alaraq, onun həyata keçirilməsi prosesində idarəetmənin subyekti kimi çıxış edir. Belə nümunədə, idarəetmə subyekti və obyekti ikiqat subyekt – obyekt funksiyasını yerinə yetirirlər. İdarəetmə strukturunda əsas şərt – idarəetmə qərarının işlənilməsi və yerinə yetirilməsidir. Burada vajib prinsip optimallıq prinsipindən ibarətdir.__ Bu, o deməkdir ki, idarəetmədə mühüm variantların nəzərə alınması zəruridir və onlardan elələri seçilməlidir ki, nətijədə qarşıya qoyulan məqsədə nail olunması tam təmin olunsun. Ardıjıl olaraq da, nəzərə alınması vajib olan şərtlərdən biri də burada subyekt və obyektin bir-birini tamamlamasıdır. Xüsusi olaraq bu prosesdə şəxsi və ijtimai maraqların müəyyən dərəjədə üst-üstə düşməsi əsas jəhətlərdəndir. Məsələn, məlumdur ki dövlət idarəetməsi sahəsində xalqın tələbatlarının elmi əsaslandırılması olmadan optimallıq prinsipi öz səmərəliliyini itirir. Sosial idarəetmənin xarakteri müasir şəraitdə idarəetmə prosesində subyektdən idarəetmə qərarının qəbulu zamanı məsuliyyətin və javabdehliyin yüksəldilməsini tələb edir. Beləliklə, sosial idarəetmə – jəmiyyət elementlərinin sosial həyatın inkişafına məqsədyönlü yaxud kortəbii təsiridir. Jəmiyyətin sosial-siyasi idarəolunması prinsipləri jəmiyyət quruluşunun xarakterindən, dövlət hakimiyyəti formalarından asılı olaraq dəyişir. Bu zaman idarəetmə proqramı idarəetmə obyektinin davranışının forma və növlərinin mümkün qədər geniş spektrdə olmasını tələb edir. Lakin tarixdə sərt və yumşaq prinsiplərə az hallarda rast gəlinir: sosial sistemlərdə idarəetmə, məlum olduğu kimi, bu və yaxud digər qaydada olsa da özündə hər iki prinsipi birləşdirir. Paradoksal olsa da, onlar kortəbii idarəetmə mexanizminin həyata keçdiyi sistemlərdə daha çox birləşirlər ki, bunu da bazarın 76 nümunəsində dəqiq görmək olar, A.Smit onu «görünməz əlin» hərəkəti adlandırmışdır. Bir tərəfdən, bu «əl» kortəbii qüvvələrin azad oynunu istiqamətləndirir, digər tərəfdən, - həmin oyunun sərt və qəddar şərtlərini diktə edir. Yüklə 206,29 Kb. Dostları ilə paylaş:
|