1. Dilçiliyin obyekti, predmeti və vəzifələri

64.Qrammatik kateqoriyaların tipləri
Qrammatik kateqoriya mütləq bircins mənalı əks qrammatik formalar sisteminə malikdir. Leksik-qrammatik kateqoriyada belə formalar sistemi izlənmir. Leksik-qrammatik kateqoriyalar semantik-qrammatik və formal bölünür.
Semantik-qrammatik kateqoriya onu digər kateqoriyalardan fərqləndirən və bu kateqoriyadakı sözlərin qrammatik xüsusiyyətlərinə təsir edən semantik xüsusiyyətlərə malikdir. Bu kateqoriyaların ən böyüyü nitq hissələridir. Deməli, isim obyektivlik mənasını daşıyır və sifətlə birləşir. Felin hərəkət mənası var və zərflə birləşir. Nitq hissələri daxilində daha kiçik qruplaşmalar, məsələn, isimlər arasında - canlı və cansız, sayıla bilən və sayıla bilməyən, konkret və mücərrəd qruplaşmalar fərqləndirilir.
Formal kateqoriyalar tərkibində olan sözlərin qrammatik formalarını əmələ gətirmələrinə görə fərqlənirlər. Bunlar söz birləşməsinin növünə görə (konjuqasiya sinifləri), tənəzzül növünə görə (çəkilmə sinifləri) qruplaşmalardır. Prinsipcə, formal kateqoriyalar arasında semantik qarşıdurma münasibətləri yoxdur: bunlar eyni qrammatik mənaları ifadə etməyin paralel yollarıdır. Sözün kateqoriyalardan birinə aid edilməsi ənənə ilə müəyyən edilir.


65.Nitq hissələrinin kateqorial əlamətləri
Nitq hissələri nəzəriyyəsinin ilk prinsipi ondan ibarətdir ki, nitq hissəsi sözlərin ümumi leksik-qrammatik qrupu kimi bir yox, dörd kateqorial əlamətlə — semantik, sözdüzəltmə, morfolofi və sintaktik əlamətlərlə xarakterizə edilir. Semantik və sintaktik əlamətlər daha ümumidir və müxtəlif tipli dillərdə oxşar olur. Sözdüzəltmə əlamətləri və xüsusilə də morfoloji əlamətlər hətta qohum dillərdə müxtəlifdir.
Nitq hissəsinin semantik əlaməti onun ümumi qrammatik mənasıdır. Məsələn, isimlər əşyavi mənaya malikdirlər və bu, müxtəlif leksik, sözdüzəltmə və morfolofi keyfiyyətli isimləri birləşdirir: stol, müəllim, qaçış, gözəllik, kenquru. Fel hal və hərəkət mənasına malikdir və bu, leksik, sözdüzəltmə və morfoloji baxımdan müxtəlif sözləri birləşdirir: oxumaq, durmaq, ağarmaq, işıqlaşır.
Sintaktik əlamətlər onun adi,ilkin sintaktik funksiyasıdır.Felin ilkin funksiyası xəbər olmaqdır.Sifət təyin kimi,zərf isə zərflik kimi fəaliyyət göstərir.
Sözdüzəltmə əlaməti onun sözdüzəldici modelləri toplusu və həmin nitq hissəsinin leksikasını artırmaq,tamamlamaq üçün sözdüzəldici vasitələr toplusu,eləcə də digər nitq hissələrinin leksikasını artırmaq,tamamlamaq üçün sözlərin əsaslarının ayrıla bilməsi qabiliyyətidir.
Morfoloji əlamət -onun söz formaları və paradiqmaları toplusu,morfoloji kateqoriyalar və morfoloji qruplar sistemidir.Bu əlamətə görə nitq hissəsi dəyişən və dəyişməyən sözləri əhatə edə bilər.