1. Dişli çarx mexanizmlərinin ötürmə nisbəti Dişli çarx mexanizmlərinin sadə sırası Planetar dişli çarx mexanizmləri

Reaksiya qüvvələrinin təyin edilməsi ardıcıllığı
.Assur qrupuna daxil olan kinematik cütdə yaranan reaksiya qüvvələri aşağıdakı üsulla təyin edilir.
1. və reaksiya qüvvələrini normal və toxunan üzrə toplananlarına ayırırıq:
, (5.9)
. (5.10)
2. Toxunan üzrə toplananın qiymətini təyin etmək üçün hər bir bənd üçün B nöqtəsinə nəzərən moment tənliyini yazırıq.
2-ci bənd üçün
, (5.11)
buradan
.
3-cü bənd üçün
, (5.12)
buradan
.
və qollarının həqiqi qiymətləri aşağıdakı düsturlarla təyin olunur:

burada və eskiz üzrə qolların miqyasda qiymətidir və mm ilə ölçülür.
Toxanan toplananı hesablayarkən mənfi işarəli qiymət alınarsa, onun istiqamətinin əks tərəfə yönəldiyinə nəzərə almaq lazımdır (çünki hesablama sxemində reaksiya qüvvələrinin istiqaməti ixtiyari qəbul edilir).
3. Assur qrupuna təsir edən bütün qüvvələrin (ətalət qüvvələri daxil olmaqla) cəmi sıfra bərabərdir:
,
4. 2-3 kinematik cütundə reaksiya qüvvəsini təyin edirik. Bəndə təsir edən qüvvələrin cəmi sıfra bərabər olduğundan 2 bəndinə də təsir edən qüvvələrin cəmi sıfra bərabər götürülür:
.
Bu vektor tənliyinə əsasən qüvvələr planında vektorunun sonunu vektorunun əvvəli ilə birləşdirilir. Bu parça miqyasla reaksiyasını ifadə edir.
Gətirilmiş Kütlə
Mexanizmin kinetik enerjisi bəndlərin kinetik enerjilərinin cəmindən əmələ gəlir. Hər bir bəndin kinetik enerjisi iki hissədən ibarətdir: bəndin irəliləmə hərəkəti zamanı kinetik enerjisindən və fırlanma hərəkəti zamanı kinetik enerjisindən. Yəni
(7.6)
burada V_s – bəndin ağırlıq mərkəzinin sürəti; ω – bəndin bucaq sürəti; m – bəndin kütləsi; J_s – bəndin ağırlıq mərkəzindən keçən oxa nəzərən ətalət momenti.
Mexanizmin bütün bəndlərinin kinetik enerjisi
.
Axırıncı ifadənin sag tərəfini A nöqtəsinin sürətinin kvadratına vuraq və bölək:
.
Kvadrat mötəricədə yerləşən ifadə kütlə ölçüsünə malikdir. Qəbul edək ki,
(7.7)
onda kinetik enerji
. (7.8)
Başqa sözlə, mexanizmin kinetik enerjisini bəndin A gətirilmə nöqtəsində çəmlənmiş m_g gətirilmiş kütlənin kinetik enerjisinə bərabərdir.
Beləliklə, mexanizmin gətirilmə kütləsi elə şərti kütləyə deyilir ki, o, mexanizmin gətirilmə nöqtəsində cəmlənmiş olsun. Onun kinetik enerjisi mexanizmin ayrı-ayrı bəndlərinin kinetik enerjilərinin cəminə bərabərdir.
(7.8) ifadəsini başqa şəkildə də yazmaq olar:

(7.7) ifadəsindən görünür ki, mexanizmin gətirilmiş kütləsi (m_g) dəyişən qiymətlidir və mexanizmin vəziyyətindən asılıdır.

Gətirilmiş ətalət momenti

Mexanizmin kinetik enerjisi bəndlərin kinetik enerjilərinin cəmindən əmələ gəlir. Hər bir bəndin kinetik enerjisi iki hissədən ibarətdir: bəndin irəliləmə hərəkəti zamanı kinetik enerjisindən və fırlanma hərəkəti zamanı kinetik enerjisindən. Yəni
(7.6)
burada V_s – bəndin ağırlıq mərkəzinin sürəti; ω – bəndin bucaq sürəti; m – bəndin kütləsi; J_s – bəndin ağırlıq mərkəzindən keçən oxa nəzərən ətalət momenti.
Mexanizmin bütün bəndlərinin kinetik enerjisi
.
Axırıncı ifadənin sag tərəfini A nöqtəsinin sürətinin kvadratına vuraq və bölək:
.
Kvadrat mötəricədə yerləşən ifadə kütlə ölçüsünə malikdir. Qəbul edək ki,
(7.7)
onda kinetik enerji
. (7.8)
(7.8) ifadəsini başqa şəkildə də yazmaq olar:

Axırıncı ifadə də m_g · l_OA hasili gətirilmə bəndinin fırlanma oxuna nəzərən gətirilmə kütləsinin ətalət momentidir. Nəzərə alsaq ki,
, (7.10)
onda
. (7.11)
Başqa sözlə, mexanizmin kinetik enerjisini gətirilmə bəndinin şərti gətirilmə ətalət momenti (Jg) ilə ifadə etmək olar.
(7.7) və (7.10) ifadələrindən görünür ki, mexanizmin gətirilmiş kütlə (m_g) və gətirilmiş ətalət momenti ( ) dəyişən qiymətlidir və mexanizmin vəziyyətindən asılıdır.

Yumrucuq bəndinin minimal radiusunun təyin edilməsi

burada - itələyicinin A nöqtəsinin sürətidir və itələyicinin hərəkət xətti boyunca yönəlmişdir;
- yumrucuğun mərkəzi profilinin A_x nöqtəsinin sürətidir və A nöqtəsi ilə üst-üstə düşür. Bu sürət r radiusuna perpendikulyar yönəlmişdir;
– A nöqtəsinin A_x nöqtəsinə uyğun nisbi sürətidir və nn normalına perpendikulyar istiqamətlənmişdir.
Vektor tənliyinə əsasən ixtiyari miqyasda vektorunu (şək. 4.11) ayırırıq ( ). Bu vektorun sonundan vektorunu çəkirik, başlanğıcdan isə vektoru istiqamətdə xətt çəkirik. Bu istiqamətlərin kəsişdiyi nöqtəni A ilə işarə edirik.
BURADA