1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo

Sotuvchilarni rag‘batlantirishning asosiy usullari 
Narxni pasaytirish (prays-narx va hisob-fakturalar). Ma’lum davrda tovarning har bir ulgurji 
partiyasiga prays-narxlardan to‘g‘ridan to‘g‘ri chegirma berish 
Kompensatsiya. Almashuvga taklif qilinadigan summa chakana savdo korxonasi roziligi bilan 
ishlab chiqaruvchi tovarlar ma’lum tarzda yetkazib beriladi. Chakana savdoda reklama uchun 
qilingan xarajatlarni ushbu ishlab chiqaruvchi tovarlari kompensatsiyalaydi (qoplaydi). 
Namoyish uchun kompensatsiyani ma’lum tovarning ekspozitsiyasini tashkil etish xarajatlari 
qopladi. 
Bepul tovarlar. Ma’lum miqdorda yoki ma’lum turdagi tovarni sotib oluvchi vositachilar uchun 
(ta’mi, o‘rami, o‘lchami) qo‘shimcha o‘ram tovar taklif etish. 
Sotuvchilarni rag‘batlantirish usullarini tanlash. 
Ishlab chiqaruvchilar savdo korxonalarini rag‘batlantirishning turli xil usullaridan foydalanadilar 
bunda: 1) ulgurji yoki chakana firmalarni o‘z assortimentlariga tovarini kiritishga undash; 2) ulgurji 
yoki chakana savdo qiluvchi (savdogar)larni xarid hajmi oshishiga ishontirish; 
3) ulgurji korxonalarni reklama, namoyish va narxni tushirish yo‘li bilan savdo markasini ilgari 
surishga stimullash; 4) chakana korxonalar va ularning xodimlarini tovarni ilgari surishga (savdosini 
tezlashtirishga) rag‘batlantirish. 
Yirik chakana savdo korxonalarining o‘sib borayotgan ta’siri ularga reklamalar va iste’molchilarni 
rag‘batlantirish bo‘yicha tadbirlarning zarari savdoni rag‘batlantirish imkoniyatlarini berdi. 
Boshqaruvda sotuvchilarni rag‘batlantirish qiyinchilik bilan amalga oshadi va bu ko‘pincha sezilarli 
zararga olib keladi. 
12.3-jadval 
Ish yuzasidan sheriklar va savdo xodimlarini rag‘batlantirishning asosiy usullari 

---

Ixtisoslashtirilgan ko‘rgazma va anjumanlarda. Tarmoqqa oid assotsiatsiyalar har yil turli xil 
ko‘rgazma va anjumanlar tashkil etadilar. Ishlab chiqarishga mo‘ljallangan tovar ishlab 
chiqaruvchilar ixtisoslashtirilgan ko‘rgazmalarda ishtirok etish uchun ilgari (olg‘a) surish 
(rivojlanish) maqsadida yillik budjetning 35% gacha sarflashi mumkin. Ko‘rgazma 
ishtirokchilari uchun foyda yangi potensial mijozlarining paydo bo‘lishi, iste’molchilar bilan 
aloqa o‘rnatish va uni saqlab qolish, yangi tovarlar namoyishi. Yangi xaridorlarni jalb etish, 
mijozlarga savdo hajmini oshirish, turli xil buyum (mahsulot)lar yordamida xaridorlarni o‘ziga 
«o‘rgatish», videofilmlar va boshqa audio vizual vositalar kabi o‘ta xilma – xil bo‘lishi mumkin. 
Savdo xodimlari orasida tanlovlar. Konkurs kompaniyaning o‘z xodimlari yoki dillerlarni 
ma’lum davrda savdo hajmini oshirish bo‘yicha qilgan harakatlari uchun taqdirlashga 
yo‘naltirilgan. Yuqori natijalarga erishgan ishtirokchilar sovrinlar (pul, yo‘llanmalar, sovg‘alar, 
ballar) oladilar. 
Suvenir (esdalik) reklama. Esdaliklarga reklamalar potensial sotib oluvchi (xaridor) bilan 
muzokaralarda yoki mijozlar bilan kontaktda kompaniyaning savdo vakillari o‘z 
hamsuhbatlariga uncha qimmat bo‘lmagan, lekin foydali (sharikli ruchka, kalendarlar, breloklar, 
fonarchalar, bloknot va h.k.) predmetini hadya qiladilar. 
Ish yuzasidan sheriklar va sado xodimlarini rag‘batlantirish usulini tanlash. 
Sheriklari va o‘z savdo vakillarini rag‘batlantirish uchun kompaniyalar har yili milliard dollarlab 
sarflaydilar (12.3-jadval). Bu vositalar potensial xaridorlarni qidirib topishga, mijozlarni ishontirish 
va taqdirlashga va savdo xodimlarini motivatsiyalash uchun mo‘ljallangan. 
Qoidaga ko‘ra kompaniya ishdagi sheriklarini rag‘batlantirishning har bir usuli uchun alohida budjet 
tuzadi, bu rag‘batlantirish esa uzoq yillar davomida kamdan kam o‘zgaradi.