1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo

Bozor segmentida marketing 
Bozor segmenti – o‘xshash ehtiyojga va talabga ega bo‘lgan xaridorlar guruhi. Ba’zi xaridorlar 
arzon transport vositasini, ba’zilar qimmatbaho transport vositasini sotib olishni, ba’zilar esa uning 
antiqa bo‘lishini xohlaydilar. Segmentni bozor sektori bilan adashtirmaslik kerak. Masalan, 
avtomobil kompaniyasi mahsulotini daromadi o‘rtacha bo‘lgan yoshlar uchun mo‘ljallashi mumkin. 

---

Bu xil xaridorlar guruhi bozor sektorini tashkil etadi (segmentini emas). Kompaniyalar bozor 
segmentini tashkil qilmaydi, ularning vazifasi – segmentni identifikatsiyalash va ularning qay biriga 
xizmat qilishini aniqlash. 
Segment xaridorlarining talablari bir xil bo‘lib, identik bo‘lmagani bois Dj.Anderson va Dj.Narus 
marketing mutaxassislarini standart emas, balki egiluvchan bozor takliflarini kiritishga chaqiradi. 
Bozor nishasida marketing 
Bozor nishasi (quyi bo‘lagi) – tor guruhdagi iste’molchilar bo‘lib, ular uchun mahsulotlarning 
alohida sifati muhim. Mutaxassislar nishani segment va segmentlarga bo‘lish bilan ajratadilar. 
Masalan, Klivlenddagi Progressive avtomobil sug‘urta kompaniyasi ko‘p avariya qiladiganlar, mast 
holda avtomobil haydab ushlanganlar uchun standart bo‘lmagan bitim tuzadi. Bu xil bitimlar 
qimmat bo‘lib, firmaga ancha pul ishlab olishga yordam beradi. Bozor nishasining jalb qiladigan 
xarakterli tomonlari: nishaning xaridorlari ma’lum talablariga ega, ular o‘z talab va istaklarini 
bajargan kompaniyalarga katta mablag‘larni sarf qilishlari mumkin, raqobatchi kompaniyalar mana 
shu nishaga katta ahamiyat beradilar, deb bo‘lmaydi, chunki tor doirada rivojlangan firmalar ma’lum 
mablag‘larga ega bo‘ladilar. Nisha ma’lum ko‘lamga ega. Bozor segmentlari keng bo‘lib, bir nechta 
raqobatchilarni o‘ziga jalb etsa, nishalar kichik bo‘lib, bir nechta firmalar faoliyat yuritadilar. IBM 
kabi yirik korporatsiyalar tor doiradagi mutaxassislar nishasiga o‘tgani sababli bozordagi ma’lum 
qismini yo‘qotdi, ularni “partizanlar” ham deyishadi. Nisha marketingga nisbatan himoyalanishni bir 
necha yirik kompaniyalar amalga oshirmoqda. Nishaga xizmat qiluvchi kompaniyalar odatda, 
maqsadli xaridorlarni talabini qondirishga katta ahamiyat berishadi, chunki buning orqasidan ular 
katta pullarga ega bo‘lishadi. Masalan, tabiiy tish pastasi “TOM’S OF MAINE” ni narxi 30% 
ustamasi bilan qo‘yiladi. Chunki bu tovarlar ajoyib va ekologik toza, foydaning bir qismi xayriya 
maqsadlarida ishlatiladi. Bu esa sotuvchilarni o‘ziga jalb etadi, ba’zilarga yirik kompaniyalar 
ahamiyat bermaydi. Bozor nishasi marketingining samarasi o‘sgani sari daromadi ham o‘sishi 
mumkin. Internetda do‘konlar ochilishining pasayishiga kichik ma’lum nishalarga mo‘ljallangan 
korxonalarning ko‘payishi sabab bo‘ldi. Tarmoqda muvaffaqiyatli nisha biznesini olib borish 
retsepti: tinchlik bilan olinadigan tovarni tanlash, sotib olishdan oldin uni ko‘rish va tekshirish shart 
emas. Masalan, Stiv Uorrington 6 baravarga ko‘p foyda oladi. U internetda 
(www.ostrichesonline.com) tirik tuyaqushlarni sotadi.1996-yil paydo bo‘lgan S.Uorrrington firmasi 
125 mamlakatda 20 ming mijozni ta’minlab turadi.