2.4. Talabning holati va rivojlanishiga ko‘ra marketingning turlari
Marketingning evolyutsion bosqichida qo‘llanish sohasi, hamda bozordagi talabning xarakteriga
qarab marketing turlari va shakllari farqlanadi. Marketingning asosiy turlari quyidagilar hisoblanadi:
1.
Nodifferensial marketing.
2.
Differensial marketing.
3.
Mujassamlashgan yoki konsentratsiyalashgan marketing.
4.
Kommunikativ marketing.
Nodifferensial marketing – 1950 – yillarda rivojlanib, bozorni segmentlarga bo‘lishni nazarda
tutmagan. Maksimum ishlab chiqarish va sotish asosiy tamoyil bo‘lgan va keyinchalik esa tovar-
xaridor -sotish - reklamaga e’tibor qaratildi.
Differensial marketing – 1960 – yillarda shakllanib, unda bozorni segmentlarga bo‘lib o‘rganish,
xaridorlar segmetini aniqlash, ularga mos tovar va xizmatlar ishlab chiqarishga katta e’tibor
qaratildi.
Segmentlash g‘oyasining rivojlanishi
konsentrlashgan, ya’ni mujassamlashgan marketing turini
vujudga keltirdi. Uning mohiyati bozorning barcha segmentlari uchun emas, balki kam o‘rganilgan
yangi yo‘nalishlarini aniqlash va shu segment uchun tovar yoki xizmat turini yaratish. Masalan,
uyali aloqaning paydo bo‘lishi, mobil telefonlarning yaratilishi yangi innovatsion bozor segmentini
yaratdi. Bu davrda giper raqobat va keskin diversifikatsiya yuzaga keldi. Mobil telefonlar
assortimenti ko‘payib, yangi uyali kompaniyalar uyali aloqa bozorini shakllantirdi.
Kompleks marketing – Marketing – miks marketingning barcha elementlari — tovar, tovar bahosi,
iste’molchi, sotuv reklamaning integrallashuvi asosida energetik samaraga erishishni taqozo qiladi.
Marketing faoliyati iste’molchilarning doimiy yangilanib boradigan talablarini qondiradigan
raqobatbardosh takliflarni shakllantirish va firma daromadini ta’minlash maqsadida marketing
funksiyalarini tashkil etuvchi va amalga oshiruvchi jarayon sifatida doimiy to‘ldirib boriladigan
moliyaviy, moddiy, mehnat va axborot resurslarini talab qiladi.
Talabning xarakteriga qarab marketingning quyidagi tiplari, ya’ni shakllari mavjud:
•
Konversion marketing.
•
Rag‘batlantiruvchi marketing.
•
Rivojlanuvchi marketing.
