1. marketing va uni rivojlanishining asosiy bosqichlari ulgurji savdo

Qo‘llab — quvvatlovchi marketing
– firma o‘z tovarlariga shakllangan talabdan qoniqqan davrda 
ishlatiladi. Firma raqobat sharoitida mavjud talabni ushlab turish uchun tovarning dizayni, qadog‘i, 
sotuv joylarini yangilash kabi vazifalarni bajarishi kerak. 
Demarketing
– bozorda haddan tashqari yuqori talab bo‘lib, resurslar taqchil vaqtda qo‘llaniladi. 
Bunday vaqtda talabni cheklash orqali, masalan barchaning ma’lum oziq-ovqat tovarlariga bo‘lgan 
talabi qoniqtiriladi. Sotish jarayonida kartochkalar, talonlar, kuponlar orqali talab cheklangan holda 
mahsulotlar sotiladi. 
Qarama – qarshi 
marketing inson sog‘ligiga, uning ma’naviyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatuvchi tovar 
va xizmat turlariga nisbatan qo‘llanadi. Tamaki mahsulotlari, spirtli ichimliklar, tungi klublar 
kabilarga qarshilik ko‘rsatilib antireklama, aksiyalar, tag‘ribot-tashviqot ishlari olib boriladi. Shu 

---

tadbirlar orqali bu tovarlarga nisbatan salbiy talab shakllantiriladi.Yuqoridagi marketing turlarini 
vaziyatga qarab to‘g‘ri tanlash va qo‘llash marketing faoliyatining samarasini belgilaydi. 
Nazorat uchun savollar 
1.
Marketingning maqsadi nima? 
2.
Marketing funksiyalari va tamoyillarini tushuntiring. 
3.
Talab holatiga qarab marketing turlarini sanab bering. 
4.
Konversion marketing va remarketing haqida tushuncha bering. 
5.
Demarketing qanday talab darajasida va sinxromarketing tadbirlari qanday talab darajasida 
qo‘llaniladi ? 
6.
«Salbiy talab»ga qarshilik ko‘rsatuvchi marketing turi qanday ataladi? 
III. bob. MARKETING FAOLIYATINI AXBOROT 
BILAN TA’MINLASH 
3.1. Axborot – marketingning poydevoridir. Axborot tizimi 
Bozor nima, uning turlari, bozor mexanizmi qanday amal qiladi, talab, taklif nima, bozor 
muvozanati qay tarzda o‘rnatiladi – bu savollarga marketing nuqtayi nazaridan murojaat qilamiz. 
Marketing bo‘yicha mutaxassislar axborot bu bozorga zarurat va talablari umumiy bo‘lgan, ularni 
qondirish maqsadida ayirboshlashga tayyor mavjud va bo‘lajak xaridorlar to‘plami, deb tarif 
berishadi. 
Xaridorlarga ishlab chiqarish (tarmoq) vakillari o‘z tovarlarini ko‘proq foyda keltiradigan shartlarda 
sotishni maqsad qilib qo‘ygan birbirlari bilan raqobatlashuvchi sotuvchilar to‘plami qarama-qarshi 
turadi. Sotuvchilar va xaridorlar o‘rtasidagi munosabatlar quyidagi sxema bo‘yicha amalga 
oshiriladi: 

---

3.1-rasm. Bozor va ishlab chiqarishning o‘zaro munosabati 
Marketing sotuvchilar va xaridorlar o‘rtasida axborot almashinuviga, to‘g‘ri va teskari aloqalardan 
foydalanishga asoslanadi.