1-Ma’ruza Mavzu. Mahsulot omborlari uskunalari reja

Panjara orkali chikaruvchi sharli tegirmonlarning texnik xarakteristikasi.
Jadval 7.

Tegirmon turlari	Baraban ul-chamlari, mm		Ishchi xaj-mi,m^3	Ta’-min-lagich radiusi,mm	Aylanish tezligi ob/min	El.dv.kuvva-ti,kvt	El.dv.va sharsiz ogirligi, t	SHarli yukla-ma ogirligi, t
	D	L
MSHR 9-9	900	900	0,45	715	41	14	5,29	0,672
MSHR12-12	1200	1200	1,15	1140	36	28	10,31	1,00
MSHR15-16	1500	1600	2,24	1400	30	55	16,8	3,00
MSHR21-15	2100	1500	4,3	1500	24,6	125	34,5	12
MSHR21-22	2100	2200	6,3	1500	24,6	185	41,1	16,0
MSHR21-30	2100	3000	8,6	1500	24,6	230	46,1	20,0
MSHR27-21	2700	2100	10,2	1800	21	300	65,1	22,0
MSHR27-27	2700	2700	13,0	1800	21	320	71	31,0
MSHR27-36	2700	3600	17,7	1800	21	380	75,3	37,0
MSHR32-31	3200	3100	22,0	2000	19,8	600	95,1	47,0
MSHR36-40	3600	4000	36,0	2400	18,1	1100	150,4	60,0
MSHR36-50	3600	5000	45	2400	18,2	1250	160,1	96,5
MSHR40-50	4000	5000	56	3000	17,4	2000	237,5	128
MSHR45-50	4500	5000	71	3000	16,5	2500	263,4	158

Markazdan chikaruvchi, suvli muxitda ishlovchi sharli tegirmonlarning texnik xarakteristikalari.
Jadvala 8.

Kursatkichlar	Tegirmon turlari
	MSHS 9-18	MSHS 12-24	MSHS 15-31	MSHS 21-30	MSHS 27-36	MSHS 32-45	MSHS 36-55	MSHS 40-55	MSHS 45-60
Baraban ulchami, mm Diametr………………….. Uzunlik…………………..	900 1800	1200 2400	1500 3090	2100 3000	2700 3600	3200 4500	3600 5500	4000 5500	4500 6000
Ishchi xajmi, m^3	0,9	2	4	8,6	17,7	32	49	61	85
Barabanning aylan. tezligi, ob/min	42	35	30	24,6	21	19,8	18,1	17,2	16,2
El. Dvigatel kuvvati, kvt	20	40	100	200; 230	370	900	1250	2000	2500
Tegirmon barabani+ fakatgina futer-si bilan birga. ogirli-gi, t	3,8	14	20,8	48.1	72	132,5	157,68	228,4	261,5

Tegirmonning ish unumdorligi va samaradorligi formulalari
Loyixalanadigan tegirmonning ish unumdorligini xisoblanadigan klasslar buyicha formulasti kuyidagicha buladi.

(
q=q₁K_ИК_DK_T,

19)
bu erda:
q – loyixalanadigan tegirmonning solishtirma ish unumdorligini xisoblanadigan klasslar buyicha,t/m³_·ch;
q₁ – ishlaydigan tegirmonning solishtirma ish unumdorligi usha klasslar buyicha,t/m³_·ch;
K_K – kullaniladigan va loyixalanadigan fabrika tegirmonlarida dastlabki va oxirgi maxsulotlardagi ulchamlar farkini xisobga oluvchi koeffitsienti
K_D – ishlab turgan va loyixa kilinadigan tegirmon barabanining farklarini xisobga oluvchi koeffitsient
K_t - ishlab turgan va loyixa kilinadigan tegirmon turlari orasidagi farklarni xisobga oluvchi koeffitsient
Dastlabki maksulotlar buyicha tegirmonning ish unumdorligi kuyidagi formula orkali kuzatamiz

(20)

Bu erda:

Q – ishning unumdorligi
V – tegirmon barabanining xajmi
β_i – dastlabki maxsulot tarkibidagi xisoblanadigan klasslarni diametri
β_k – yanchilgan maxsulot tarkibidagi xisoblanadigan klasslarni diametri

Tegirmonlarning samaradorliklarini kuyidagi formula orkali kurib chikamiz

(21)
bu erda
e – xisoblanadigan klasslar buyicha loyixadagi tegirmonda yanchishning samaradorligi, t/kvt∙ch;
e₁ - xisoblanadigan klasslar buyicha kullanilayotgan tegirmonda yanchishning samaradorligi, t/kvt∙ch;
K_i va K_k – yanchiluvchanlik va yiriklik koeffitsienti, tegirmonning solishtirma ish unumdorligini xisoblash usulidan foydalanib aniqlanadi.


7-Ma’ruza
Mavzu: Tegirmonlarning asosiy detallari. Tegirmon shovqinini pasaytirish
Reja:

1. 
   Tegirmon futerovkalari (qoplamalari)
   
2. 
   Tegirmon shovqinini pasaytirish usullari
   

Tegirmon barabanining devorlari sharlar va rudalarning urilishi, u erda buladigan fizik kuchlar ta’siri natijasida eylanib ketmasligi maksadida barabanning ichki kismlarida ximoya koplamalari – futerovkalar joylashtiriladi. Bu futerovkalar yanchilayotgan rudalarning kattiklik darajasiga karab xar 6–8 oyda almashtirib turiladi. Odatda futerovkalar marganetsli va xromli po‘latlardan yoki chuyanlardan tayyorlanadi. Katta diametdagi sharlar yuklaganda kuyma marganetsli po‘latdan tayyorlangan futerovkalardan foydalaniladi. Kichik tegirmonlar uchun futerovka plitkalarining kalinligi 50mm dan katta buladi, katta tegirmonlar uchun esa futerovka plitkalarining kalinligi 130 – 150 mm gachabuladi. futerovka plitalarining profili kuyidagi 7.1- rasmda ko’rsatilgan.

a, b va v rasmlar aloxida plitalari barabandan tashki xo-latda bulib barabanga boltlar yordamida kotiri-ladi. g rasmda esa oxirgi konstruksiyalarda ishlab chi-karilgan futerovkalar joyi-ga osonlikcha urnatiladi. Sement ishlab chikarish sanoatida kullaniladigan tegirmonlarning «tovonli» futerovka plitalari (Rasm. 19) marganetsli pulatdan tayyorlanadi. Bunday fute-rovkalar baraban-ning yuza kismida sharlarni zanjir-sifat uzluksiz boglanib ayla-nishini ta’minlaydi. «Tovonning» yuzasida kattik yuza katlamining xosil bulishi, futerov-kaning sharlar urilishi ta’sirida emirilishi muddatini uzaytiradi.

Har xil profildagi futerovkalarni tatbik etib sinab kurganda, marganetsli po‘latdan tayyorlangan “Norilsk III” (Rasm 20a) profilidagi futerovka I – boskich sharli tegirmonlarda sharlar 100 – 125mm bo‘lganda xizmat vakti uzayib metal sarfining kamayishi kuzatildi.

Nikel rudalarini kayta ishlaganda II boskich tegirmonlarda “Norilsk IV” (Rasm 20b) profilida tayyorlangan futerovkalardan foydalanilganda bu futerovkalarning xizmat muddati z yilga uzaydi¹.

Bundan tashkari sharli tegirmonlar uchun rezinali futerovkalar mavjud bo‘lib, bu futerovkalardan II va III – boskich yanchish jarayonlarida kullaniladi. Unda sharlarning diametri 80 mm dan oshmasligi talab kilinadi. Rezinali futerovkalardan foydalanilganda ularning massasi metall futerovkalarga nisbatan 80–85% yongil buladi va yanchish sexlaridagi shovkin pasayibgina kolmasdan chidamliligi xam 2-3 martagacha oshadi. Barabanning rezina futerovkalari kalinligi 50mm dan 80 mm gacha buladi.
Respublikamiz regionida joylashgan gidrometallurgiya zavodlari va boyitish fabrikalarini shu jumladan viloyatimiz dagi GMZ –1, GMZ –2, GMZ–3 larni yanchish sexlarida tegirmonlarning futerovkalarini Navoiy mashinasozlik zavodi ta’minlab beradi. Olmalik misni boyitish zavodini esa Bekobod metall kuyish zavodi ta’minlaydi.


O’ziyanchar va yarimo’ziyanchar tegirmonlar
Uzi yanchar tegirmonlarda yanchuvchi jismlar rolini asosan rudalarning uzi bajaradi. Katta ulchamdagi ruda bo‘laklari tegirmonning yukorigi kismidan pastga tushishi natijasida mayda bo‘laklarni yanchish bilan birgalikda katta bo‘laklarning uzi xam maydalana boradi. Rudalar bir boskichli yirik maydalash jarayonidan keyin ruda bo‘laklarining max diametri 300mm ni tashkil etgan xolda uzi yanchar tegirmonlarda tushadi. Uzi yanchar tegirmon barabanlari juda katta diametrda (12 m gacha) goxida esa kichik (D:L ≈ 3:1) bulishi mumkin. Lekin uzknligiga nisbatan diametri xamisha katta ulchamda buladi.
YArimuziyanchar tegirmonlarda diametri 100–125mm bo‘lgan sharlar kushiladi va bu sharlar tegirmonning umumiy xajmini 6–10 %ini tashkil etadi. Tegirmonlarga keladigan dastlabki maxsulotning max diametri kichik ulchamlarda bo‘lganda va rudalarning kattikligi yukori bo‘lganda sharlarni kushishning sababi bilish mumkin. SHuningdek sharlarni kushganda tegirmonning ish unumdorligi xam ortadi. Uziyanchar va yarimuziyanchar tegirmonlardan chikkan yanchilgan maxsulotning diametri mkm lardan 5 mm gacha ulchamlarda buladi. futerovka sarfi oddiy sharli va sterjenli tegirmonlarga nisbatan ko‘p rok bo‘lib, max ish unumdorligi esa tegirmonning diametriga karab 300 t/soat ortik buladi. Uziyanchar tegirmonlar ikki xil muxitda ya’ni kuruk va suvli muxitlarda materialni yanchadi. Kuruk muxitlarda – suvsiz yanchish uchun “Aerofol”, va suvli muxitlarda yanchish uchun “Kaskad” tegirmonlari kullaniladi. “Aerofol” tegirmonlarining aylanish chastotasi 80 –85%ni tashkil etadi. Kuruk muxitda yanchuvchi tegirmonlarda yanchishning kiyinlashuvini kuzatish mumkin, unda yanchiladigan maxsulotlar tranportirovkasi ventilyatorlar yordamida amalga oshiriladi. Bundan shuni bilish mumkinki elektroenergiya sarfi kattalashadi. “Aerofol” va “Kaskad” tegirmonlarini bir-biroviga solishtirib karaganda kuyidagi ma’lumotlarga ega bulishimiz mumkin:

4. 
   Kapital sarf xarajatlar suvli muxitda ishlaydigan tegirmonlarda kam buladi va ularda yukori namlikdagi rudalarni yanchish mumkin.
   
5. 
   Kuruk muxitda ishlaydigan tegirmonlarning, suvli muxitda ishlaydigan tegirmonlarga nisbatan ish unumdorligi yukori buladi. Lekin energiyani ko‘p rok sarflaydi, masalan diametri 10m li “Aerofol”tegirmonining elektroenergiya sarfi 3000 –3700 kVt bulsa, “Kaskad” tegirmonining uzatmasi bilan birgalikda elektroenergiya sarfi 6000 kVt buladi.
   

Suvli muxitda uziyanchar tegirmonlarda keyingi boskich uchun ruda galkalarini ajratish mumkin.
Suvli muxitda ishlaydigan uziyanchar tegirmonlarni, sharli markazdan chikaruvchi va panjara orkali chikaruvchi tegirmonlarni parametrlarini kuyidagi 6,7,8–tablitsadan kurib chikish mumkin.
7.1-Jadval.

Barabanlarni ulchami,(DxL),m	Ishchi xajmi, m^3	Kuvati, KVt	Massasi, t	Energiya xajmi, kVt/ m^3	Metall xajmi, t/m^3
70x23	80	1600	400	20	5
90x30	160	4000	665	25	4,2
90x3,5	190	4000	740	21	3,9
70x60	200	4000	700	20	3,5
10,5x5	400	8000	1600	20	4

6. 
   

7.3-Rasm. suvli muxitda ishlovchi o‘ziyanchar tegirmon

7.2-jadval

Panjara orkali chikaruvchi sharli tegirmonlarning texnik xarakteristikasi.

Tegirmon turlari	Baraban ul-chamlari, mm		Ishchi xaj-mi,m^3	Ta’-min-lagich radiusi,mm	Aylanish tezligi ob/min	El.dv.kuvva-ti,kvt	El.dv.va sharsiz ogirligi, t	SHarli yukla-ma ogirligi, t
	D	L
MSHR 9-9	900	900	0,45	715	41	14	5,29	0,672
MSHR12-12	1200	1200	1,15	1140	36	28	10,31	1,00
MSHR15-16	1500	1600	2,24	1400	30	55	16,8	3,00
MSHR21-15	2100	1500	4,3	1500	24,6	125	34,5	12
MSHR21-22	2100	2200	6,3	1500	24,6	185	41,1	16,0
MSHR21-30	2100	3000	8,6	1500	24,6	230	46,1	20,0
MSHR27-21	2700	2100	10,2	1800	21	300	65,1	22,0
MSHR27-27	2700	2700	13,0	1800	21	320	71	31,0
MSHR27-36	2700	3600	17,7	1800	21	380	75,3	37,0
MSHR32-31	3200	3100	22,0	2000	19,8	600	95,1	47,0
MSHR36-40	3600	4000	36,0	2400	18,1	1100	150,4	60,0
MSHR36-50	3600	5000	45	2400	18,2	1250	160,1	96,5
MSHR40-50	4000	5000	56	3000	17,4	2000	237,5	128
MSHR45-50	4500	5000	71	3000	16,5	2500	263,4	158