1-Ma’ruza Mavzu: Multimedia tushunchasi. Multimedianing xususiyatlari Reja

Bloklarni optik kommutatsiyalash tarmoqlarida QoS. 
OBS tarmoqlarida 
QoSni ta’minlash signalli (zahiralash uchun) protokollarni talab etadi. Shuningdek, 
magistral kommutator bloklari uchun bloklarni loyihalashtirish algoritmi zarur. Bu 
algoritmning asosiy kamchiligi shundan iboratki, yuqori ustunlikli trafikni 
uzatishda yetarlicha kechikishni kiritadi. 
OBSda rejalashtirish. 
Boshqaruvchi blok bog‘lamaga kelganida, mos kelgan 
ma’lumotlar bloki uchun kiruvchi zvenoda, to‘lqinli kanalni aniqlash uchun 
to‘lqinli kanallarni rejalashtirish algoritmi qo‘llaniladi. Rejalashtiruvchiga quyidagi 
axborotlar zarur, blokni kelish vaqti va boshqaruvchi blokka nisbatan uni siljishi. 
Rejalashtiruvchi har bir to‘lqinli kanalda erishish mumkin bo‘lgan vaqtli slotlarni 

---

kuzatadi. Agar bog‘lamada FDL qo‘llanilsa, ma’lumotlar blokini kechiktirish 
uchun bitta yoki bir necha FDLni tanlaydi, agar bu zarur bo‘lsa.
17-
Maruza. Mavzu:
Multimediali aloqa tarmoqlarining quyi sath protokollari. 
Transport sathi protokollari TCP, UDP, RTP 
TCP (Transmission Control Protocol) protokoli. 
IP tarmoqlarda 
transportlashning ishonchliligini oshirish uchun 1974-yilda datagrammani sifatli 
eltishni ta’minlovchi transport sathidagi TCP protokoli ishlab chiqilgan. TCP 
protokoli ulanish uchun mo‘ljallangan, shuningdek TCP paketi segment deb 
ataladi. 
UDP (User Datagram Protocol) protokoli
– Internet tarmoqlarida transport 
protokolining boshqa namunasini o‘zida ifodalaydi. Shuningdek TCP protokoli 
singari, UDP protokoli datagrammani eltishni ta’minlaydi. Biroq oxirgi nuqtalar 
orasida ulanish o‘rnatilmagan rejimda ishlaydi. 
Sarlavha va ma’lumotlar maydonidan iborat UDP protokolining paketi, UDP 
datagrammasi deyiladi. UDP protokoli datagrammani ishonchli yetkazishga moil 
emas, uning vazifasiga ma’lumotlar uzatishni boshqarish va qabul qilishni 
tasdiqlash kirmaydi. Oxirgi bir necha yilda UDP protokoli Internet tarmoqlarida 
(Voice over IP, VoIP) so‘zlashuv axborotlarini uzatishda keng qo‘llanilmoqda. 

---

4.3-rasm. TCP/IP protokollar stekining tuzilishi 
RTP (Real-time Transport Protocol) transport protokoli.
RFC 1889 va RFC 
1890 tavsiyalarida yozilgan haqiqiy vaqt RTP (Real-time Transport Protocol) 
transport protokoli, haqiqiy vaqtda uzatiladigan ma’lumotlarni ikki tomonlama 
yetkazish xizmatini ta’minlaydi, masalan interaktiv audio va video trafiklarni. RTP 
protokoli foydali yuklama turini identifikatsiyasini, paketlar ketma-ketligini 
raqamlash, vaqt belgisini qo‘yish va yetkazishni nazorat qilishni ta’minlaydi. 
Protokolda quyidagi vazifalar ko‘rib chiqilgan:
-
xatolarni aniqlash; 
-
axborotni himoyalash; 
-
tarmoqda paketni kelish vaqtini nazorat qilish; 
-
kodlash sxemasini identifikatsiyalash; 
-
etkazishni nazorat qilish. 
RTP protokoli, RTCP (RTP Control Protocol) boshqarish protokoli bilan 
birga ishlaydi. RTCP protokoli VoIP seansi ishtirokchilariga boshqarish paketlarini 

---

uzatishni ta’minlaydi. Protokolning asosiy vazifasi shundan iboratki, RTP 
protokoli bilan taqdim etiladigan xizmat ko‘rsatish sifati sathi haqida 
ishtirokchilarni xabardor qiladi. RTCP protokoli uzatilgan va yo‘qolgan paketlar 
soni, kechikish va djitter qiymati haqidagi axborotni yig‘adi. 
Turli arxitekturaga ega tarmoqlar orasida paketlarni uzatishni IP stekining 
asosiy protokoli ta’minlaydi. IP datagrammali protokol paketlarni ishonchli 
uzatishni kafolatlamaydi. Biroq ko‘pgina tarmoqlar orqali ma’lumotlar uzatishda 
o‘tkazish qobiliyatini oshiradi. 
Shuningdek tarmoq sathida quyidagi protokollar qo‘llaniladi:
-
ICMP (Internet Control Message Protocol) boshqarish protokoli, 
xatoliklar va uzatishdagi uzilishlar haqida tarmoq uzellariga axborot uzatadi; 
-
adreslar muammolarini yechish protokollari: ARP (Address Resolution 
Protocol) tarmoq uzelining fizik adresiga (MAC –stansiya adresi) IP adresni 
o‘zgartiradi; RARP (Reverse Address Resolution Protocol) teskari funksiyani 
bajaradi, ya’ni MAC adres yordamida IP adresni aniqlaydi.
18-