materiya harakatining asosiy shakliga mos bo
’Igan muayyan fanda qo ’llaniladigan bilish usullari, tamoyillari, tadqiqot
usullari va tartib-taomillari majmui.
Mexanika, fizika, kimyo, biologiya va
ijtimoiy-gumanitar fanlaming metodlari shular jumlasidandir. Xususiy fanlar
metodlarining o‘ziga xos xususiyatlari moddiy ifodasini topgan bilish vositalari:
mikrofizikada zarralami tezlatgichlar, tibbiyotda a’zolar faoliyatini qayd etuvchi
turli o‘lchagichlar va shu kabilar hozirgi zamon metodologik tadqiqotining muhim
tarkibiy qismi hisoblanadi.
Empirik tadqiqot metodlari.
O ’rganilayotgan har qanday obekt haqida
egallanadigan bilvosita bilim
empirik bilish deb ataladi.Kuzatish empirik bilishning
asosiy metodidir.
Kuzatish-narsa va hodisalami izchil passiv kuzatish bo ’lib, unda
asosan, sezgi a ’zolarining ma’lumotlariga tayanadi.
Kuzatish jarayonida biz bilish
obektining nafaqat tashqi tomonlari haqida, balki, pirovard maqsad sifatida uning
muhim xossa va munosabatlari haqida ham bilim olamiz. Kuzatishbevosita yoki turli
asboblar va boshqa texnik uskunalar yordamida bilvosita amalga oshirilishi
mumkin. Fan rivojlanishi bilan kuzatish tobora murakkablashib, uning vositalari
ko‘payib bormoqda.
Ilmiy kuzatishga qo ’yiladigan asosiy talablar: maqsad
(kuzatish obekti)ning aniqligi; qayta kuzatish orqali yoki boshqa metodlar
(masalan, eksperiment) yordamida nazorat qilish mumkinligi.
Kuzatish
natijalarini talqin qilish, asboblaming ko‘rsatkichlarini o‘qish va shu kabilar muhim
ahamiyatga ega. Kuzatuv ilmiy bilish uchun o‘ta zarur, chunki u bo‘lmasa, fan
boshlang‘ich axborot ololmas, ilmiy dalillar va empirik ma’lumotlarga ega bo‘lmas,
o‘z-o‘zidan ma’lumki, nazariy bilimni ham qurib bo‘lmas edi. Kuzatuv ilmiy bilish
uchun o‘ta zarur, chunki u bo‘lmasa, fan boshlang‘ich axborot ololmas, ilmiy dalillar
va empirik ma’lumotlarga ega bo‘lmas, o‘z-o‘zidan ma’lumki, nazariy bilimni ham
qurib bo‘lmas edi.
Shuningdek,
Dostları ilə paylaş: |
