1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

kuzatuvning tashkil etilishiga bog‘liq holda i ochiq va yashirin, 
dala va laboratoriya kuzatuvi, qayd etish turiga ko ’ra — qayd etuvchi, baholovchi 
va aralash bo‘ladi. Axborot olish turiga ko ’ra kuzatuvlar bevosita va instrumental 

---

turlarga bo ’linadi. O ’rganilayotgan obektlarni qamrab olish hajmiga ko ’ra esa 
yalpi va tanlab kuzatish farqlanadi; takrorlanishiga ko‘ra - doimiy, davriy va bir 
martalik kuzatuvlar bo‘ladi. Kuzatuvning tez-tez uchrab turadigan xili — o‘z-
 
o 
’zini kuzatuv bo ’lib, u, masalan, psihologiyada keng tarqalgan.
 
Biroq kuzatuv bilish uslubi sifatida qator jiddiy kamchiliklarga ham ega. 
Tadqiqotchining shaxsiy xususiyatlari, uning manfaatlari, nihoyat, uning psihologik 
holati kuzatuv natijalariga jiddiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Tadqiqotchi muayyan 
natijaga ega bo‘lish, o‘zida mavjud farazlami tasdiqlashga qaratilganida 
kuzatuvning obektiv natijalarini buzilishiga yanada ko‘proq moyil bo‘ladi. 
Kuzatuvning obektiv natijalarini olish uchun 
intersubektivlik talablariga 
rioya qilish
 lozim, 
ya ’ni kuzatuv ta ’lumotlari, imkon qadar, boshqa kuzatuvchilar 
tomonidan ham olinishi va qayd etilishi shart (va/yoki mumkin).
 
Bevosita 
kuzatishni 
asbob-uskunalar 
bilan 
almashtirish 
kuzatuv 
imkoniyatlarini cheksiz tarzda kengaytirib yuboradi, ammo u ham subektivlikni 
istisno etmaydi; bu kabi bilvosita kuzatuvni baholash va tushuntirish subekt 
tomonidan amalga oshiriladi va shuning uchun tadqiqotchining ta’siri baribir ro‘y 
beradi. 
Eksperiment-o‘rganilayotgan jarayonga faol va izchil aralashish,