1-mavzu: “Ilmiy tadqiqot metodologiyasi fanining maqsadi va vazifalari ilmiy blimlarning metodologik asoslari Reja

’Igan xossalarning turlarini aniqlash fan metodologiyasining muhim vazifasidir. 
Tabiiy obektlar, deganda kelib chiqishi insonning ongli ijodi bilan bog‘liq bo 
’Imagan har qanday yaxlit obektlar: atomlar, molekulalar, tirik organizmlar, 
tabiiy til, jamiyat va shu kabilar tushuniladi.
 Turli sohadagi ilmiy bilimlaming katta 
hajmini va muayyan fanlardagi shaxsiy ish tajribasini anglab yetish natijasida har 
qanday tabiiy obektga xos bo‘lgan turli-tuman xossalarning to‘rt turini ajratdik. 
Subektiv yaxlit xossalar
- 
ontologik maqomi immanent, noyemerjentdir. 
Epistemologik 
maqomi—tarkibiy 
qismlarining 
xossa- 
lariga 
nisbatan 
reduksiyalanadi, boshqacha qilib aytgaijda, butunning xossalarini belgilashi 
mumkin bo ’Igan qismlarning xossalari.
 
Subektiv yaxlit xossalarga misollar: og‘irlik, jismlaming elektr zaryadi, 
gapning so‘z (birikma)Iar ma’nosi bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan qisman ma’nosi. 
Bilish usuli: reduksiya tamoyili. 
Yaxlit xossalar - ontologik maqomi immanent, emerjentdir.
 
Epistemologik 
maqomi 
tarkibiy 
qismlarining 
xossalariga 
nisbatan 
reduksiyalanmaydi, ya’ni qismlarining xossalariga bog‘lash mumkin emas. Mazkur 

---

xossalar butunning tabiatdagi boshqa obektlar- yaxlitliklar bilan o‘zaro 
munosabatlarida individ sifatidagi maqomini belgilaydi. 
Yaxlit xossalarga misollar: boshqa organizmlar bilan o‘zaro munosabatlarda 
va atrof muhit bilan nomuvoziy holatda tirik organizmlarning yaxlit mavjud bo‘lish 
qobiliyati, tabiiy tilda gaplaming aynan yaxlit ma’nosi, xalq, millat, etnos psixikasi. 
Bilish usuli: yaxlitlik tamoyili (xolistik yondashuv).