Qisman moslik (subkontrarlik) munosabatiga asos- langan holda xulosa chiqarish. Bu munosabat juz’iy tasdiq (I) va juz’iy inkor (O) mulohazalar o‘rtasida mavjud bo‘ladi. Bu mulohazalarning har ikkisi bir vaqtda chin bo‘lishi mumkin, lekin bir vaqtda xato bo‘lmaydi. Ulardan birining xatoligi aniq bo‘lsa, ikkinchisi chin bo‘ladi. K,i£man_m£>slik munosabati asosida xulosa chiqarish I O; O -> I; 1-0; 0-1 ko‘rinishda bo‘ladi.
Masal an:
O.Ba’zi ilmiy konunlar ob’ektiv hususiyatga ega emas. EBa’zi ilmiy qonunlar ob’ektiv xususiyatga ega.
Bunda asos mulohaza xato bo‘lganligi uchun xulosa chin bo‘ladi.
EBa’zi FaylasuFlar davlat arbobi. O.Ba’zi faylasuflar davlat arbobi emas.
Bu misolda asos mulohaza ham, xulosa ham chin fikrdir. Ba’zan asos muloxaza chin bo‘lganda xulosaning chinligini ham, xatoligini ham aniqlab bo‘lmaydi.
Bo‘ysunish munosabatiga asoslangan holda xulosa chika- rish.Bu munosabat sifatlari bir xil bo‘lgan umumiy va juz’iy mulohazalar (A va I; E va O) o‘rtasvda mavjud bo‘la- di. Umumiy bo‘ysundirurchi mulohazalar chin bo‘lsa, juz’iy - bo‘ysunuvchi mulohazalar ham chin bo‘ladi. Lekin bo‘ysunuvchi - juz’iy mulohazalarning chinligidan bo‘ysundiruvchi - umumiy mulohazalarning chinligi haqida xulosa chiqarib bo‘lmaydi. CHunki bunday holda umumiy mulohazalar chin yoki xato bo‘lishi mumkin. SHunta ko‘ra, bo‘ysunish munosabatiga asoslangan xulosa chiqarish quyidagi ko‘rinishda bo‘ladi:
A —» I; E —» O.
Masalan:
A.Xamma mustakil davlatlao BMTga a’zo.
E Ba’zi mustaqil davlatlar BMTga a’zo.
A - mulohaza chin bo‘lgani uchun I - mulohaza ham chin.
O.Ba’zi o‘zbek ayollari oliy ma’lumotga ega emas. E.Hech bir o‘zbek ayoli oliy ma’lumotga ega emas.
Bu misolda O - mulohaza chin bo‘lsa ham E - mulohaza xato.
YUqoridagi munosabatlarni umumlashtirgan holda, asos mulohaza va xulosaning chinlik darajasiga ko‘ra, quyidagi holatlarni ko‘rsagish mumkin.
EAsos mulohaza va xulosa chin bo‘lgan:
A - I, E - I.
Asos_muloxaza chin_va xulosa xato_bo‘lgan:_
A-» O; E-L; O-# A; I ->E; A ->E; E ->A.
Asos muloxdza xato va xulosa chin bo‘lgan.
I ^ O; O 1.
Mantiqiy kvadrat orqali xulosa chiqarilgavda qarama- qarshilik munosabatidagi muloxazalardan biri xato bo‘lgan- da, qisman moslik munosabatidagi mulohazalardan biri chin bo‘lgapda va bo‘ysunish munosabatida juz’iy muloxazalar chin bo‘lgavda ulardan chiqarilgan xulosa noanik bo‘ladi.
Bevosita xulosa chiqarish usullari bilishda mavjud fikrni anigutb olishga, uning mohiyatini to‘g‘ri tushu- nishga, shuningdek, bir fikrni turli xil ko‘rinigssa bayon qilishta, yansh bilimlar hosil qilishga imkoniyat beradi.
