1-mavzu. Qadimgi dunyo iqtisodiy goyalari

Xammurapi 
(ba'zi manbalarda 
Xammurabi
) 
qonun to'plamlari (jami 282 ta) diqqatga sazovor (m.a.1760 y.). Bu to'plam 1901-
1902 yy. Suza shahri qoldiqlarini arxeologik qazish paytida topilgan (Frantsiya 
poytaxti Parijdagi mashhur muzey - Luvrda saqlanyapti). Nushasini BMT 
binosidagi muzeyda ham ko'rish mumkin. Toshga uyib yozilgan muhim va 
qadimiy, tarixiy hujjatni tahlil qilish shuni ko'rsatadiki, mavjud davlat sinfiy va 
sotsial jihatdan ancha mukammal ajralgan. Biz uchun ayniqsa mulkchilik va unga 
egalik shakllari muhimdir. Qonunda 
«kuchlilar
zaifroqlarni cheklamasligi kerak»
degan qoida bor. Masalan, qarzdorligi uchun podsho jangchilari va boshqa 
aholining erlarini sotish yoki tortib olish man' etilgan. Sudxo'rlik faoliyati 
cheklangan, uning miqdori pulda 20, mahsulotda 33 foizdan ortiq bo'lmasligi 
kerak.
Asosiy maqsad ishlab chiqarishni, birinchi navbatda qishloq xo'jaligini 
rivojlantirishni qo'llab-quvvatlash bo'lgan, ya'ni mehnatsiz daromad topishga 
qarshi kurashilgan. Qarzni qarz hisobiga uch yildan ortiq ushlab turish mumkin 
bo'lmagan. Umuman, xususiy mulkchilik, shu jumladan erga ham tan olingan. 
Birovning xususiy mulkiga ko'z olaytirgan, unga zarar etkazganlar iqtisodiy 
jihatdan jazolangan. Bu qonunlar to'plami davlatning mamlakatni iqtisodiy 
boshqarish sohasidagi dastlabki tajribasini ko'rsatadi. Oqibatda shu davrda 
mamlakat ham siyosiy jipslashdi, ham iqtisodiy ravnaq topdi.
Qadimgi Hindistonning «
Manu qonunlari
»da (m.a. IV-III asrlar) ijtimoiy 
mehnat taqsimotining, hukmronlik va bo'ysunish institutlarining mavjudligi 
aytiladi.
Hindistondagi iqtisodiy g'oyalarni aks ettiruvchi qadimgi yodgorlik 
«
Artxashastra
» (m.a. IV-III asrlar oralig'ida)dir (tom ma'nosi bo'yicha ifoda, 
amaliy hayot to'g'risidagi fan, bu asar m.a. III-II asrlarda to'ldirilgan). Bu qadimiy 
va muhim tarixiy yodgorlikdir (u