1. mavzu. Umumta’lim va kasb-hunar maktablarining chizmachilik fani dasturi, darsligi, standartlari va qo’shimcha adabiyotlar bilan tanishish

23-MAVZU.
To’g’ri burchakli proyeksiyalar metodini o’rgatish.
To‘g'ri burchakli proyeksiyalash mavzusi o‘ziga xos xususiyatga ega bo‘Üb, 0‘quvchilar 8-sinfgacha boshqa fanlarda bunga o ‘xshash materiallar bilan tanishmagan boMadilar. 0 ‘qituvchi oldida o'quvchilam i notanish bo‘lgan bilimlar sohasiga olib kirish vazifasi turadi. B unda tasaw urdagi nurlar yordamida predmetni bir nechta tekislikka hayolan proyeksiyalash ko'nikm alarini egallash zarur bo‘ladi. Shu bilan birgalikda o ‘quvchilar biror chizmani chizish yoki o'qish paytida bu jarayonni real holatda ko'rish imkoniga ega boMmaydi. U faqat chizmachilik qo g ‘ozi, chizmatopshiriq yoki original (buyum va detal) bo‘yicha masala yechim ini topishi kerak. Bunga o'xshash vazifalami bajarishda o ‘quvchilarga fazoviy tasavvur deb nomlanuvchi juda zarur va foydali qobiliyat yordamlashadi. Inson fikrlashining bu xususiyatini rivojlantirish chizm achilik kursini o ’rganishning eng asosiy vazifasi hisoblanadi. M aktab kursining boshqa fanlari (mehnat ta’limi, geometriya, fizika, xim iya va hokazo), shuningdek, injenerlaming texnika va qurilish sohalaridagi faoliyatlarida ham fazoviy tasavvuming rivojlangan boMishi talab qilinadi. Proeksiyalash metodini o krganish texnik chizm aiam i bajarish tamoyillarining asoslari ekanligi uchun ham juda zarur. 0 ‘quvchilar proyeksiyalash jarayonini tasavvur qilishsa nima uchun texnik chizmalar aynan shunday bajariladi. nima uchun proycksiyalar belgilangan tartibli joylashtiriladi, nima uchun chizmadagi tasvirlar fotografiya yoki rasmlardan farq qiladi kabi savollarga tushungan holda jav o b qaytaradilar. Bu m avzuni o'qitishning bir necha variantlari mavjud. Bular ichidan eng keng tarqalgan usulni ko‘rib chiqam iz (o‘quvchilami bir, ikki va uchta o ‘zaro perpendikulyar tekisliklarda buyumlaming proyeksiyalarini tasvirlashga bosqichma-bosqich o'rgatish):
1. Proeksiya va proyeksiyalash usullari haqida tushuncha. Bitta tekislikka proyeksiyalash. Bosh ko‘rinishini tanlash, uni yasash algoritm i. Daftarda amaliy ish bajarish (Is.).
2. Ikkita o ‘zaro perpendikulyar tekislikka proyeksiyalash. Gorizontal tekislik va uning fazoda joylashuvi, belgilanishi. Proeksiyalaming o ‘zaro aioqasi. Daftarda am aliy ish bajarish (Is.).
3. N azariy bilim, amaliy ko‘nikma va malakalami tekshirish (A4 form atli qog‘oz varag‘ida amaliy ish bajariladi (Is.). M avzuni o ‘rgatishda o'qituvchi proyeksiyalovchi nurlar yordamida proyeksiyalar hosil bo‘lishinl o ‘quvchilarga tushuntirishi kerak. Bu yerda dush ostiga qo‘yilgan va yom g‘ir ostiga qo‘yilgan chelakni misol qilib tushuntirish mumkihundan keyin o‘qituvchi detaining ustdan ko'rinishini o 'z i yasab beradi va gorizontal tekislik haqida tushuntiradi. Bunda oldindan tayyorlangan piakatiardan foydalanish kerak. Uchinchi dars amaliy mashgkulotlar darsi. Dars boshida kombinatsiyalashtirilgan so'rov o‘tkazilib, keyin quyidagi topshiriqlami bajarish so'raladi.
1. Berilgan yaqqol tasviri bo‘yicha sin f doskasida detaining ikkita ko'rinishini yasash.
2. Berilgan proyeksiyalar qaysi geom etrik jism ga tegishli ekanligi aniqlansin.
3. Chizma va detal yaqqol tasvirining mos kelishlarini aniqlang. Keyingi darslarda detaining profil tekislikdagi uchinchi proyeksiyasini yasashni o'rgatish ham yuqoridagi m etodika asosida davom ettiriladi. Har bir dars metodikasini batafsil yoriîish imkoni yo‘qligi sababli bunga to‘xtalmaymiz.