1 Neft bazalarının ümumi xarakteristikası

34. Silindrik şaquli dəmirbeton çənlərin hesabı
Silindrik şaquli dəmirbeton çənlərin gövdəsinə daxildən mayenin hidrostatiki təzyiqi və xaricdən isə süxurların təzyiqi təsir edir. Mayenin hidrostatiki təzyiqi gövdənin divarında həlqəvi dartıcı qüvvə, süxurların təzyiqi isə-sıxıcı qüvvə əmələ gətirir.Məlum olduğu kimi beton sıxılmaya nisbətən dartılmaya pis işlədiyi üçün hesabatı daxili təzyiqə görə aparmaq lazımdır.
Hidrostatiki təzyiqin təsiri ilə çənin divarı radius istiqamətində deformasiya edir və onun qiyməti dibə birləşən yerdə məhdudlaşır. Demeli, gövdə ilə dibin birləşdiyi yerdə əyici moment dəf olunur. Həmin əyici momentin təsir zonasının eni konstruksiyanın materialından və ölçülərindən, həmçinin elementin qalınlığından asılıdır.

Şəkil3.28 Dəmir beton çənin əvvəlcədən gərginliki
divarının en kəsik sahəsi.
Əgər çənin hündürlüyünü H-a bərabər koordinat başlanğıcını çənin divarı ilə dibinin birləşmə nöqtəsində və x oxunun istiqamətini yuxarı götürsək, onda hər hansı səviyyədə hidrostatik təzyiqin qiyməti aşağıdakı kimi olacaqdır:

burada, ρ-mayenin sıxlığı;
P_ə-əlavə təzyiq;
n₁-hidrostatik təzyiq üçün artıq yüklənmə əmsalı(n₁=1,1);
n₂-əlavə təzyiq üçün artıq yüklənmə əmsalı(n₂=1,2).
Çənin divarından hündürlüyü vahidə bərabər olan yarım həlqə ayırıb, onun müvazınət şərtindən istifadə edərək divardakı həlqəvi qüvvəni tapa bilərik.

burada, r – çənin radisusudur.
Yuxarıda qeyd edilditi kimi, çənin dibinə qaynaqla birləşdirilmiş divarın yerdəyişməsini və ya deformasiyasını nəzərə alçasaq, onda çənin divarının kənarlarında aşağıdakı əyici moment əmələ gəlir:
_{ }
burada, _{ }- çənin dibində mayenin təzyiqi _{ }
H – çənin divarının hündürlüyü;
_{ } –çənin divarının deformasiya əmsalı
_{ 
 } – divarın qalınlığı.
Divarda əmələ gələn əyici mimentin qiyməti diblə birləşmə yerinə yaxınlaşdıqca azalır və dibdən _{ } məsafədə minimuma düşür.