1. Oltinning fizik-kimyoviy xossalari va qo‘llanilishi Oltinning minerallari va rudalari

Oltinni cho‘ktirish mashinalarida saralash 
Oltin va boshqa zichligi yuqori zarrachalarni bo‘tanalardan ushlab qoladigan 
uskuna –gidroqopqon (gidrolovushka) dir. Ular boshi pastga qaratilgan konus yoki 
piramida shaklidagi idishlarni eslatadi. Bu uskunalarga suv pastki tomonidan kiritiladi. 
Oltin zarralari suv yoki bo‘tana bilan kirib, konusning to‘nkarilgan uchida to‘planadi. 
Yengil zarracha bo‘tana bilan yuqoriga oqib ketaveradi. Oltin zarralari ko‘payishi bilan, 
uskuna ishi qisqa muddatga to‘xtatilib, boyitma (konsentrat) – oltin zarralar taglik 
qopqoqdan tushirib olinadi. 
Qopqonlar bitta yoki bir nechta “Tunkarilgan konuslardan” iborat bo‘ladi.
Boyitmalar miqdori, ishlovdagi ruda miqdorining 1% dan oshmaydi, u har 6-8 
soatda bo‘shatiladi. Agar ruda kvars tarkibli bo‘lsa unumdorlik yuqori bo‘ladi. 
”Qopqonlar” slanetsli, nam tuproqli rudalar uchun uncha yaramaydi. 

---

“Qopqon tutgich” larga qaraganda oldtin zarralarini “ushlab qolishda” cho‘ktirish 
mashinalar qo‘l keladi. Bunday mashinalarda suv muhit yuqorilama – tebranma to‘lqin 
harakatida bo‘lib, zichligi turli bo‘lgan moddalar yaxshi ajraladi. Zarralar taqsimlanishini 
yaxshilash uchun cho‘ktirish mashinalarining kameralari setkalariga po‘lat zarrachalar 
(rezina-sharlar), og‘ir mineral granullari to‘shaladi. 
Ko‘tarilma suv oqimi va to‘shama po‘lat zuldirchalar ustma-ust tebranishi 
natijasida, ruda zarralari siyraklanib g‘ovak massa hosil qilib ko‘tariladi, tushayotganda 
esa og‘irlari avval, yengillari keyin to‘shama ustiga tushadi. Shu tariqa og‘ir oltin zarralar 
pastga, yengil bo‘sh jinslar ust qismiga to‘kilib, suv oqimi va tebranma harakat tufayli 
maxsus tarnov sliv- moslamadan oqib tushib ketaveradi. 
Og‘ir oltin zarralar maxsus “cho‘ntak” qutilarga to‘planadi yoki vaqti-vaqti bilan 
ular dastgohlardan bo‘shatib olinadi. 
Pulsator deb ataluvchi cho‘ktirish moslama ikki kameradan iborat. Biri asosiy 
ishchi kamera, ikkinchisi pulsatsiyani ta’minlovchi kameralar. Ishchi kamera setkasi 
ustida po‘lat zuldirchalar yoki gematit zuldirchalar (12-6 mm) to‘shaladi. Tebranma 
to‘lqin pulsator orqali 3-15 mm suv ustuni bosimida, minutiga 300-600 marta tebranma 
puls beriladi. 
Oltin saralash fabrikalarida diafragmali cho‘ktirish mashinalari ham keng 
qo‘llaniladi. Bunda suv yuqorilama urilma harakati vertikal shtiklar orkali amalga 
oshiriladi. Suv sarfi 1 t ruda uchun 3-4 m3. Bunda mashinalar 2-4 kamerali bo‘lib, 
unumdorligi yuqoridir.