1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

13.20-rasm. Elektonli nurni oqish prinsipial sxemasi. 
1- qizdirilgan katod; 2- fokuslovchi uchlik; 3- anod; 4- elektromagnit linza, 
elektron nurni (L) fokuslovchi; 5- payvandlanuvchi detal. 
 
Elektronlar zagotovka sirti bilan uchrashganda issiqlik ajralib chiqadi. Bu 
issiqlik zagotovkani faqat suyuqlantiribgina qolmay, uni bug‘lantiradi ham. 
Elektronlarning zagotovka yuzasiga urilishida uning barcha energiyasi 
issiqlik energiyasiga aylanadi; uning quvvati: 
(13.5) 
bu yerda, 
J
- elektron oqimidagi tok. 
(13.6) 
n
- oqimdagi elektronlar soni;
t
- vaqt, sekund.

---

(
5
.
3
)
330 
V
tezl
- tezlatuvchi kuchlanish, volt. 
Natijada elektronlar zagotovkada juda ingichka teshik yoki ariqchalar hosil 
qiladi. Ishlov zonasida harorat 5000
0
C dan ortadi. Zagotovka oksidlanmasligi 
uchun ishlov vakuumda olib boriladi. 
Elektron - nur bilan ishlashni xususiyatlari: 
1.
Ishlashni vakuumda olib boriladi. 
2.
Ishlashning yuqori ximiyaviy toza muhitda olib boriladi. 
3.
Juda kichkina teshiklarni va mikrominiatyur detallarni ishlashni 
mumkinligi. 
4.
Rentgen nurlaridan saqlanish choralarini ko‘rish, chunki, kuchlanish 
20 kv.dan oshganda rentgen nuri chiqadi. 
5.
Keskich, elektrod, asboblardan foydalanmaslik. 
6.
Metal hamda metal emas materiallarni ham ishlash imkoniyati. 
7.
Jihozlarning nisbatan qimmatligi. 
 
13.22. Elektron - nur bilan ishlashning qo‘llanish sohalari 
 
Elektron - nur bilan ishlash usuli har xil texnologik operatsiyalar uchun 
qo‘llaniladi. Masalan, payvandlash, eritish, o‘lchamli ishlash, qoplama berish va 
hokazo. Bular, misol tariqasida 13.21-rasmda ko‘rsatilgan. 

---

(
5
.
3
)
331