1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

6.11-rasm. Mashinani ishdan 
chiqish jadalligini ekspluatatsiya 
qilish davriga bog‘liqligi. 
Ishdan chiqish jadalliligi uch davrdan iborat. I-ishlash sharaoitiga 
moslashish davri, uning uzoqligi yig‘ilayotgan detallar aniqligiga, ishlatish 
sharoitiga va hokazolarga bog‘liq. II - normal eksplutatsiya qilish davri. III- ishdan 

---

133 
chiqishni birdan ko‘payishi davri, bu mashinani jismoniy yeyilishdan kelib chiqadi. 
Qabul qilaylik, A mashina uchun bu uch davr aniqlangan. Xuddi shunday mashina 
B uchun boshqa harakterli detallar va yig‘ish sharoiti boshqa bo‘lgan. Endi bu B 
mashina uchun ishdan chiqish jadalligi 
2
bo‘ladi. 6.11-rasmda ko‘rsatilgandek B 
mashina A ga nisbatan sifatliroq. Mashina C esa B ga nisbatan yaxshi. Sifatli 
mashinaning 1 - davri qisqaradi va vaqt birligida ishdan chiqish jadalligi kamayadi 
(λ
1
>λ
2
>λ
3
). II - davr uchun ishdan chiqish jadalligi ortadi. Bu sharoit uchun ishdan 
chiqish ehtimoli quyidagiga teng.
(6.29) 
Mashina kompanovkasini ratsional yig‘ib, ishlatish bilan uni sifatini oshirish 
mumkin. 
Har bir detal yig‘ilgan mashinada ma’lum holatni egallaydi. Ammo, bu holat 
ma’lum sabablarga ko‘ra yoyilgan bo‘ladi. Kafolatlangan bo‘shliq bilan 
o‘rnatiladigan detallar uchun 
holat xatoligi
shu bo‘shliq chegarasida bo‘ladi. Bu 
hollarda holat xatoligi detallar aniqligiga kam bog‘liq bo‘ladi. 
Yig‘ilayotgan detallar 
shakllarining xatoliklari
bir-biriga tegib turadigan 
yuzalar hisobiga bo‘lmasdan, balki yuzalarning g‘adir-budirli uchliklarining 
nuqtalariga tegib turishidan kelib chiqadi. Tegib turgan nuqtalarda kuchlar hosil 
bo‘ladi va bu kuchlar ta’sir qilish epyurasini buzadi, kontakt yuzalarni moylash 
sharoitini yomonlashtiradi. Masalan, zoldirli podshipniklardagi o‘lchamlarining 
shaklini xatoligi podshipnik ishlash muddatini bir necha bor kamaytiradi. 
Yig‘ish xatoligiga yig‘ilayotgan detallarning