1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

6.13-rasm. Teshiklarni protyajkalash. 
Texnologik bazalarni texnologik nasl qoldirishini 
markazlarga o‘rnatilgan 
zagotovkani jilvirlash misolida ko‘ramiz. Zagotovkaga P kuchi (6.14-rasm, a) 
ta’sir qiladi. Texnologik baza, bu markaz teshiklarini konus yuzasi B bo‘ladi. 
Markaz teshiklarini olish xususiyatlaridan kelib chiqib, uning yuzalarida 
to‘lqinsimonlik paydo bo‘ladi.

---

137 
6.14-rasm. Texnologik bazani texnologik nasl qoldirishi. 
Odatda, ko‘pincha ikki, uch yoki beshta to‘lqin namoyon bo‘ladi (6.14-rasm, 
b). Aylanmaydigan markazlarda kuch P ning doimiy yo‘nalishida tizim 
“zagotovka-markazlar” bikirligi o‘zgaruvchan bo‘ladi. Ishlanayotgan yuza A da 
shakldan chetga chiqish paydo bo‘ladi (6.14-rasm, c). A yuzasidagi cho‘qqi va 
chuqurliklar soni, texnologik bazadagi to‘lqinlar soniga to‘g‘ri keladi. Texnologik 
baza xatoliklari ishlanayotgan yuzaga o‘tadi, nasl qoldiradi. 
Texnologik nasl qoldirish deb, mashina detallarini ekspluatatsiya xossalarini, 
ularni ishlanish texnologiyasi ta’sirida o‘zgarishiga ham aytiladi. 
6.15-rasmda qirqish chuqurligini (jilvirlash chuqurligini) har xil detallarni 
yeyilishga chidamliligiga ta’siri ko‘rsatilgan. Bu texnologiyaning ekspluatatsiya 
qilish qobiliyatiga ta’sirini ko‘rsatadi. 

---

138 
6.15-rasm. Jilvirlash chuqurligini (t) detallarning yeyilishga qarshilik ko
‘
rsatishiga 
ta
’
siri: 1-vtulka (cho
‘
yan), 2,3-valik (po
‘
lat 45). 
6.16-rasmda frezerlash turi va rejimlarini detallarning charchash mustahkamligiga 
ta’siri ko‘rsatilgan. 
6.16-rasm. Frezerlash rejimini va turini charchash mustahkamligiga ta’siri.