1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

texnologik konstruksiya 
deb ataladi.
 
 
8.4. Texnologik 
-
 jarayonlarni loyihalashni ketma-ketligi 
 
1. Mahsulotni ishlab chiqarishni texnikaviy talablari, sharoitlari o‘rganiladi 
va tahlil qilinadi. 
2. Ishlab chiqarish turi belgilanadi, ishlab chiqarish hajmi, davri va ishlash 
usuli aniqlanadi. 
3. Tanlab olingan korxona sharoitlaridan kelib chiqqan holatda detal 
chizmasi texnologik talablarga javob berishiga tekshirib ko‘riladi. 
4. Zagotovka turi va uni olish usuli aniqlanadi. 
5. Zagotovkaning asosiy yuzalarini ishlash marshruti belgilanadi; ya’ni 
texnologik o‘tishlar tartibini, ishchi chizma bo‘yicha qo‘yilgan talablarni (aniqlik 
va zagotovka yuza qatlami sifati) ta’minlaydi. 
6. Detalni ishlash marshruti tuziladi, o‘rnatish sxemasi chiziladi. Bu 
texnologik operatsiyalarni bajarilishini tartibini tegishli aniqlik olish sharti bilan 
birga olib boriladi. 
7. Qiytimlar hisoblanadi: zagotovkaning har bir o‘tish oralig‘idagi qiytimi va 
dastlabki o‘lchami aniqlanadi. 
8. Yakunlovchi texnologik operatsiyalar amalga oshiriladi; texnologik 
o‘tishlarni rejimlari aniqlanadi; o‘lchamlar, shakllar olish va yuzalarni ishlash 
aniqligi belgilanadi; texnologik jihozlar tanlanadi; moslamalar hamda kesuvchi va 
o‘lchovchi asboblar turlari tanlanadi. 
9. Texnologik jarayonlar variantlarini texnika-iqtisodiy ko‘rsatgichlari 
aniqlanadi va ulardan takomillashgani qabul qilinadi. 

---

159 
10. Ishlab chiqarish turi bo‘yicha, lozim bo‘lgan texnologik hujjatlar 
rasmiylashtiriladi. 
8.5. Chizmalarni texnik talablarini tahlili
. 
Detalni ishlashni 
texnologik masalalarini va shartlarini aniqlash 
 
Texnologik jarayonni yaratishdan oldin detal chizmasi va uni mahsulotda 
yig‘ilgan birligidagi ishlash sharoitini batafsil o‘rganish yotadi. 
Ishchi chizma detal to‘g‘risida to‘liq ma’lumot berishi kerak; yetarli sonda 
kesimlari, qirqimlari, proyeksiyalari, ko‘rinishlari bo‘lishi lozim; barcha yuzalarni 
o‘lchamlari ko‘rsatilgan; yuzalarni shakllariga va joylashishiga texnikaviy talablar 
va mahsus xossalariga (qattiqlik, sementatsiya chuqurligi) talablar keltirilgan 
bo‘lishi kerak. 
Chizmani rasmiylashtirishda albatta YeSKD qoidalariga rioya qilinishi 
kerak. (YeSKD - bu konstruktorlik ishini bir butun tizimi). 
Detallarni ishlashga qo‘yilgan texnik talablar o‘z ichiga quyidagilarni oladi: 
1. O‘lcham va yuza g‘adir-budirliklarining chegaraviy chetga chiqishi. 
2. Shakl tekislilik, yumoloq emaslik va kesim profili quyimlari. 
3. Joylashishi, tekisliklar parallelligi, val bo‘yinchalarini ham o‘qliligi, 
kesim profili va simmetrikligi va quyimlari. 
4. Termik ishlash turi, ishchi yuzalarni qattiqligi, qoplama turi. 
5. Mahsus xossalari: muvozanatni ta’minlash va boshqalar zarurligi. 
Yuza qatlami sifati va shakl o‘lchamlari, hamda yuzalar joylashish 
aniqliklari va detalga qo‘yilgan boshqa talablar tahlil qilinishida quyidagi 
holatlarni ko‘rib chiqishni ko‘zda tutadi. 
1. Mashina harakteristikasidan kelib chiqqan holda, eksplutatsiya 
sharoitlarini hisobga olib qo‘yilgan talablarni isbotlanishi, belgilangan aniqlik va 
sifatga erishish.
2. Korxonadagi bor ma’lum texnologik usullar bilan mexanikaviy ishlash 
imkoniyati darajasidan foydalanish. 

---

160 
3. Ishchi chizmada yuzalarga qo‘yilgan talablarni bajarilishini, ma’lum 
usullar bilan nazorat qilish imkoniyati. 
Texnikaviy talablarni ko‘rilayotganda bu detalni yasashdagi texnologik 
masalalar aniqlanadi. 
Imkoniyati boricha zagotovkani mavjud ishlab turgan turdosh yoki guruhli 
texnologik jarayonga moslab ishlash maqsadga muvofiq.