1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Issiq holda shtamplash
. Massasi 0,5 kg dan 30 kg gacha bo‘lgan 
zagataovkalar uchun asosiy yasash usuli, pokovka massasi 100 kg bo‘lsa, bu yirik 
hisoblanadi. Ishlatiladigan shtamp turiga qarab shtampovka ochiq, yopiq hamda 
qisib chiqaruvchi turlariga bo‘linadi (8.10-rasm). 
Aniqlik kvaliteti 14÷15, yuza g‘adir-budirligi R
a
=20÷80 mkm. Kamchiligi 
shtamplar turg‘unligining pastligi va ko‘p energiya sarflanishi. 
Sovuq holda presslash
. Sovuq holda deformatsiyalanganligi uchun 
(puxtalanganligi uchun) zagotovka yuqori fizik-mexanikaviy xususiyatga ega 
bo‘ladi. Makro va mikrostrukturasi yaxshi bo‘ladi. Shuning uchun abraziv 
yeyilishga og‘ir sharoitda ishlaydigan detallarning zagotovkalari shu usulda 
olinadi. Aniqlik kvaliteti 12÷15 yuza g‘adir-budirligi R
a
=5÷10 mkm. 

---

175 
 
8.10-rasm. Molotli shtamplar sxemalari.a-ochiq , b-yopiq , c.d- to‘g‘ri va teskari
qisib chiqaruvchi. 1-puanson, 2-matritsa, 3-pokovka, 4-turtgich. 
Prokatlash.
Bu usul bilan metal qirquvchi stanoklarda ishlanadigan 
zagotovkalar olinadi. 
Kvadratli buyumlar, yirik vallarni zagotovkalarini bolg‘alash uchun 
ishlatiladi. Sortli profillar (dumaloq, kvadrat, olti qirrali) tekis va zinapoyali vallar, 
disklar, vtulkalar, flanetslar, richaglar olish uchun ishlatiladi. Prokatlangan 
trubalar, silindrlar, barabanlar, shpindellar, ichi bo‘sh teshik, vallar va hokazolar 
uchun. Prokatlashdagi aniqlik kvaliteti 14-15, yuza g‘adir-budirligi Ra10-40 mkm. 
Kukun metallurgiyasi usuli. 
Bu usul bilan har xil tarkibdagi turli xossali 
zagotovkalar olinadi: olovbardosh va issiqbardosh (BK6, TI5K6), ishqalanishga 
chidamli; yuqori g‘ovakli (filtrlar), sirpanish podshipniklari (САП, САC), o‘ta 
yengil (AI-Li), qiyin eriydigan materiallardan, ya’ni qotishmalar (WC, Nb, Ti) va 
h.k. 
Kukun metallurgiyasi asosida olingan zagotovkalar uchun faqat toza 
ishlashning o‘zi kifoya. Masalan, avtomobil reduktori satellitining tishli g‘ildiragi, 
qaysiki, kukun metalurgiyasi asosida olingan, tishlarini ilashish (zatsepleniye) 
aniqligi 7- darajasini va ichki diametrini o‘tkazish (посадка) aniqligi 7- kvalitetni 
ta’minlaydi. Kukun metallurgiyasi usuli bilan tishli g‘ildiraklar, kulachoklar, 
yulduzlar, xropoviklar, vtulkalar, qattiq qotishmali plastinkalar (T15K6), filtrlar, 
podshipniklar, mahsus magnitlar va h.k. yasaladi. 
Bu usul katta hajmdagi mahsulotlar ishlab chiqarishda samaradorlik beradi. 

---

176