1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

oraliq
va 
umumiy
. 
Texnologik o‘tishni amalga oshirish uchun zaruriy metal qatlami 
oraliq 
qiytim 
deb ataladi. Oraliq qiytim qiymati oldinligi va hozirgi ishlanayotgan 
o‘tishlar orasidagi o‘lchamlar farqi bilan aniqlanadi.
Detallarning tashqi yuzalari uchun (9.1-rasm) 
(9.1) 
Detallarning ichki yuzalari uchun (14.2-rasm) 
(9.2) 
9.3-rasm. Tashqi yuzani ishlashga qiytim. 
9.4-rasm. Ichki yuzani ishlashga qiytim. 
Bu yerda, 
Z
b
- bajarilayotgan o‘tishga qiytim. 
a
- oldingi texnologik o‘tishda olingan o‘lcham. 
b
- bajarilayotgan texnologik o‘tishda olinayotgan o‘lcham. 

---

188 
Umumiy qiytim
deb barcha texnologik o‘tishlarni bajarish uchun lozim 
bo‘lgan metal qatlamiga aytiladi, ya’ni zagotovkadan tayyor detalgacha bo‘lgan 
barcha ishlash jarayonini o‘z ichiga oladi. Demak, umumiy qiytim qora zagotovka 
va tayyor detal o‘lchamlari orasidagi farq bilan aniqlanadi: 
(9.3) 
bu tashqi yuzalar uchun. Ichki yuzalar uchun quyidagicha 
(9.4) 
Bu yerda, 
Z
0
- ishlash uchun umumiy qiytim;
a
za
g
- qora zagotovka o‘lchami;
b
- tayyor detal o‘lchami. 
Shubxasiz, umumiy qiytim qiymati barcha oraliq qiytimlar qiymatlarining umumiy 
yig‘indisiga teng: 
(9.5) 
bu yerda, 
n
- texnologik o‘tishlar soni. 
Simmetrik qiytim
aylanma harakat tashqi (9.5-rasm) va ichki (9.6-rasm) 
yuzalarni ishlashda bo‘ladi. Simmetrik qiytim qarama-qarshi tekis yuzalarni 
parallel o‘tishda ham bo‘ladi. 
yoki 
2Z
b
=d
a
-d
b
va 
2Z
b
=l
a
-l
b
(9.6) 
bu tashqi yuzalar uchun. Ichki yuzalar uchun quyidagicha:
2Z
b
=d
b
-d
a
va 
2Z
b
=l
b
-l
a
; 
bu yerda, 
2Z
b
- qiytim diametr uchun yoki qarama-qarshi tekis yuzalarni parallel ishlashda 
ikki tomonga qo‘yilgan qiytim; 
d
a
va 
d
b
- oldingi o‘tishda ishlangan (
d
a
) va ishlanayotgan o‘tishdagi (
d
b
) 
yuzalarning diametrlari; 
l
a
va 
l
b
oldingi (
l
a
) va ishlanayotgan (
l
b
) o‘tishdagi tekis yuzalar orasidagi o‘lcham. 

---

189