1 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Aylanma jismlarning tashqi yuzalarini pardozlash
Yüklə 8,73 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
12.1.3. Aylanma jismlarning tashqi yuzalarini pardozlash Val bo‘yinchalarini olmos bilan, dazmollab pardoz berish juda ham keng tarqalgandir. Sferik yoki silindrik olmos uchlikni prujina yordamida, aylanayotgan valga kuch yordamida botiriladi va unga bo‘ylama harakat beriladi. Olmos bilan 247 dazmollash usulida ishlangan yuzaning g‘adir-budirligini R a = 0,04mkm gacha olish mumkin. Bu usulda ishlanganda materialning fizik - ximik - mexanik xususiyatlari sezilarli yaxshilanadi va detal yuzasida siqiluvchi (sjimayushiye) qoldiq kuchlanishlar hosil bo‘ladi. Pardozlashdan oldin yuza juda yaxshi aniqlikda ishlangan bo‘lishi kerak, chunki pardozlash detalning o‘lchamlarini va shakl xatoligini kerakli miqdorda to‘g‘rilay olmaydi. Dazmollab pardozlashdan tashqari yana jilvir donalaridan foydalanilgan asboblardan foydalanib (pritirkalash) ishqalash yoki superfinish pardozlash operatsiyalari olib boriladi. Oxirgi, superfinish pardozlash usuli eng sinalgan usuldir (12.6-rasm). Mayda donali olmos brusoklar 1 minutiga 2 ÷ 4 mm gacha amplitudasi 200 dan 1000 martagacha o‘q bo‘yicha tebranma harakat qiladi. Detal aylanma harakat qiladi. Ishlanayotgan yuzalarga brusok 2 ÷ 10 Pa bosim bilan ta’sir qiladi, kesish tezligi V=40 m/min, diametr bo‘yicha 0,03 mm qiytim olib tashlanadi. Bunday ishlov berishda yuza g‘adir-budirligi Ra=0,02 mkm gacha yaqinlashadi. Superfinish operatsiyasi yassi, dumaloq, botiq, egilgan, tashqi va ichki sirtlarga o‘ta toza ishlov berish usulidir. 12.6-rasm. Superfinish sxemasi . Ishqalash (o‘lchamga yetkazish) operatsiyasi - bu dastlabki jilvirlangan yuzalarni ishqalab pardozlash usuli bilan tugallangan operatsiyadir. Bu operatsiya cho‘yan yoki bronzadan tayyorlangan ishqalagich yordamida amalga oshiriladi. 248 Tashqi silindrik yuzalarni ishqalash uchun ishqalagichlarga jilvir mikrokukuni (donalar 3 dan 20 mkm) yog‘ bilan, yoki mahsus pasta yordamida bu operatsiya olib boriladi. Jilvir kukuniga korund, xrom oksidi, temir oksidi va boshqalar kiradi. Masalan, GOI pastasi abraziv sifatida xrom oksididan va bog‘lovchi sifatida - olein va stearin kislotasidan iborat. Pastalar ishqalash (pritirkalash) jarayonini tezlatadi, chunki uning tarkibiga kirgan ximiyaviy (aktiv) faol elementlar (plyonka) pardalar hosil qiladi, bu pardalarni jilvir donachalar oson ketkazadi. Ishqalash operatsiyasi jarayonida ishlanuvchi homashyo aylanma va ishqalagich asbobi ilgarilanma - qaytarilma harakat qiladi, ko‘pincha bu operatsiyani qo‘l bilan bajariladi. Qirqish tezligi V=10÷20 m/min, ishqalash uchun qiytim 5÷10 mkm qoldiriladi, ishqalashni oddiy tokarlik dastgohlarida olib borish mumkin. Ishqalash operatsiyasi natijasida ishqalanuvchi sirtga abraziv donachalarini botirish hisobiga, yuzani aniqligi ortadi. Yaltillatish - bu jarayon ishlash yuzasiga moy bilan aralashtirilgan mayda donali abraziv kukuni surilib, yumshoq material bilan pardoz ishlovi berishdir. Yumshoq material sifatida voylok, fetr va charm xizmat qiladi. Abraziv asbobning zamonaviy ko‘rinishi sifatida grafit to‘ldirgichli yaltillatish doirasi yaratildi. Bunday doiralarni qo‘llash yuqori sifatli silliq yuzalarni kichik g‘adir-budirlikda olish imkonini beradi. Yaltillatish usulining rivojlanishi natijasida yaltillatish doirasi o‘rniga jilvir tasmali yaltiratgichlar qo‘llanila boshlandi. Yaltillatish bilan oldingi ishlov berish operatsiyasidan qolgan shakl xatoligini va maxalliy nuqsonlarni to‘g‘rilab bo‘lmaydi. Bu ishlov berish usuli bilan yuqori darajadagi yuza g‘adir-budirligiga Ra=0,04÷0,01 mkm erishish mumkin, biroq yaltillatish usuli bilan yuqori aniqlikni ta’minlab bo‘lmaydi, Yaltillatish jarayonida abraziv tasmaning tezligi (V=40 m/sek gacha) bo‘ladi. |