47.Cisimlərin hərəkət surəti haqqında intutiv təsəvvurlərinin formalaşdırılması: Sürət fiziki kəmiyət olmaqla,həmdə mürəkkəb kəmiyyətdir.surət vaxt və kəmiyyət ilə xarektirizka olunur.Belə ki hərəkətə aid məsələdə 3 kəmiyyət:
-Surət: Gedilən yolun zamana nisbətinə bərabər olan kəmiyyətdir.Cismin hərəkət halı təkcə sürətin qiyməti ilə deyil, həm də hərəkətin istiqaməti ilə xarakterizə olunduğundan sürət vektorial kəmiyyətdir.
-Vaxt:vahidlər sistemində zaman saniyə (s) ilə ölçülür. Bunun əsasında dəqiqə, saat, gün və həftə əmələ gəlir. Təqvimdən asılı olaraq ay, il, əsr və minilliklərdə mövcuddur.
-Məsafə:cisimlər arasındaki ölçunu,məsafəni göstərir.
Uşaqlarda surət vaxt və məsafə arasındakı asıllıq aydınlaşdırılır.Və bunlar arasındakı fərq izah edilir. Sürətin simvolik yazıları:km/saat m,m/dəq. Mahiyyəti isə fiziki fənndə aşkar olunur.İbtidai siniflərdə cisimin 1 saatda,1 dəqiqədə getdiyi yol,məsafə xarekterizə edilir.Məsələ həllindən əvvəl onlar arasındaki əlaqə analitik şəkildə ifadə edilir: V= S/t; t=S/V; S=V•t
Bu asıllıqda vurma və bolmə oyrədilməlidir.Məsələn v=15 km/saatdirsa yəni 1 cisim 1 saata 15 km yol gedir,onda 5 saata: 15 km • 5= 75 km yol gedecek. Yəni müəllim izah etməlidir ki,15 km/saat yazılışı cisimin 1 saatda 15 km getdiyini gostərir.
48.Şagirdlərin kəmiyyət hissələri ilə tanış edilməsi metodikası. Kəmiyyətlərin ölćülməsi,adlı ədədlərin xırdalanması və çevrilməsi şagirdlərin hissə anlayışı ilə tanışloğı zərurudir. Hissə və kəsr anlayışı əyanilik əsasında keçilir. Derslərin tanış edilməsi 3-4 ders ayırmaq lazımdır.Məzmunları:
•uşaqlara tanış fiqurları praktiki olaraq 2,4,3,6,8 hissələrə ayrılmalıdır;
•alınan hissələri muşahidəai və muqayisəsi;
•ədədlərin hissəsini tapmaq,hissəsinə göre ədədi tapmaq.
Bu məzmunlar prakyikaya əsaslanır.Məsələn dairəni iki hissəyə bölmək,duzbucaqlının üç hissəyə bolərək “ikidə bir”, “üçdə iki” və.s. anlayışları yaratmaq. Fiqurların bərabər hissəyə bölünməsi bu ardıcıllıqla aparılmalıdır:
2,4,8 vərab3r hissələrə bölmək;
3,6 bərabər hissəyə bölmək;
5,10 bərbər hissəyə bölmək.
Hissələri muqayisə etdikdən sonra isə onları işarə edilməsinə keçilir.Muəllim her hansisa bir hissəni tələffuz edir və ona uygun olaraq riyazi işarə gostərir. Üfuqi xəttin altında yazılan ədəd əşyanın hissələrini, usdəki isə həmin hissədən neçe denesini götürülduyunu gostərir.Muqaisədə əyani şəkildə olmalıdır. Daha sonra məsələ həllinə keçilir məsələn-15 m məftilin 3/1 hissəsinj kəsdilər.Məftilin kəsilən hissəsi neçə metrdir. – 15:3x1=5 (bir hissəsinin uzunluğu). Həll əyaniləşdirilməlidir.Sonra hissəsinə gorə ədədin tapılmasına aid məsələ həlli izah olunmalıdır; “5/1 hissəsi 20sm olan letin uzunluğunu tapın” 20x5:1=100 sm.
