1-tema. Buxgalteriya esabiniń predmeti hám metodi

4.3. Buxgalteriya esabınıń maqseti, waziypaları hám shólkemlestiriwge qoyilatuǵın talaplar
Ózbekistan Respublikasi «Buxgalteriya esabı tuwrisinda»ǵı nizamniń 2-statyasina muwapiq, «Buxgalteriya esabınıń maqseti paydalaniwshilardi óz waqtinda tolıq hámde aniq finanslıq hám basqa buxgalteriya maǵliwmati menen támiyinlew bolip tabiladi».² Sonday-aq, usi maqsetke erisiw ushın buxgalteriya esabı aldina tómendegi waziypalar qoyilǵan:
« - buxgalteriya esabı schetlarında aktivlerdiń jaǵdayi hám háreketi, múlklik huqiqlar hám minnetlemelerdiń asiriwda tuwrisinda tolıq hámde aniq maǵliwmatlardi qáliplestiriw;

• 
  nátiyjeli basqariw maqsetinde buxgalteriya esabı maǵliwmatların uliwmalastiriw;
  
• 
  finanslıq, salıqqa tiyisli hám basqa esabatlardi aniq dúziw»³.
  

Awil xojalıq kárxanalarında buxgalteriya esabı aldina qoyilǵan waziypalar tekǵana ol tuwri hám aqilǵa muwapiq shólkemlestirilgende ǵana tabisli sheshiliwi múmkin. Buxgalteriya esabın shólkemlestiriwde jol qoyilip atirǵan qáte-kemshilikler pútkil esap siyasatiniń, ásirese, esap isleriniń arqada qaliwi, esabatlardi hám basqa maǵliwmatlardi usinis etiwde keshigiwlerge alip keledi. Buxgalteriya esabı hám ekonomikaǵa tiyisli informaciyalardiń payda bolıwi hámde onnan paydalaniw waqti ortasindaǵı úlken úzilisler kárxana xizmetiniń nátiyjeliligin asiriwǵa tosqinlıq qiladi. Buxgalteriya esabın shólkemlestiriwdegi kemshilikler oniń aljasiwi, tovar-materiallıq baylıqlardiń talan-taraj bolıwi hám basqa ámelden paydalaniwshilar, administrativlik - basqariw qárejetleriniń kóbeyiwine alip keledi.
Buxgalteriya esabın shólkemlestiriw degende kárxananiń finans-xojalıq xizmeti tuwrisinda isenimli hám óz waqtinda informaciyalar aliw hámde óndiris resursları hám tayar ónimlerden paydalaniw ústinen qadaǵalawin ámelge asiriw maqsetinde-esap processiniń shárt-sharayatlar sistemasi hám olar elementleriniń dúziliwi túsiniledi.
Buxgalteriya esabın shólkemlestiriw sistemasiniń tiykarǵı elementleri dáslepki esap hám hújjetler aylanısi, inventarizaciya, esap-kitap isleriniń shólkemlestiriwshilik formaları, esabatlardiń kólemi hám mazmuni hámde esap siyasatinan ibarat bolıwi lazim (19.1 - súwret).