1. Uşaqlarda elementar riyazi təsəvvürlərin formalaşması metodikası pedaqoji elm kimi

Orta qrupda zamana bələdlik anlayışının formalaşması.
Körpə yaşlılar qrupunda olduğu kimi, uşaqların zamana görə səmtləşməsi əsasən gündəlik həyati şəraitdə inkişaf edir. Mühüm cəhət odur ki, bu səmtləşmə möhkəm konkret bünövrəyə əsaslansın.
Tərbiyəçi sutkanın hissələri haqqında uşaqların təsəvvürünü, onların adlarını, uşaqların və onlara yaxın olan böyüklərin səhər, gündüz, axşam, gecə fəaliyyətləri ilə əlaqələndirərək dəqiqləşdirir.
Uşaqlarla onların sutkanın hissələri haqqında təsəvvürlərini dəqiqləşdirmək məqsədilə söhbət aparılır. Söhbət təxminən belə qurula bilər: Əvvəlcə tərbiyəçi uşaqlardan başçaya gələnə qədər nə etdiklərini, bağçaya necə gəldiklərini, səhər bağçada hə etdiklərini, gündüz başçada nə edirlər vəs. haqqında danışmağı xahiş edir.O, sutkanın hər bir hissəsində uşaqların gördükləri işləri dəqiqləşdirir və ümumiləşdirir. Nəticədə isə deyir ki, səhər, gündüz, axşam, gecə sutkanın hissələridir. Bu vaxt yaxşı olar ki, tərbiyəçi uşaqların fəaliyyətini əks etdirən şəkillərdən istifadə etsin.
“Dünən”, “bu gün”, “sabah” zaman anlayışları nisbi xarakter daşıyır. Uşaqlara onu mənimsəmək çətindir. Buna görə də bu gün, sabah, dünən sözlərini tez-tez işlətməyi uşaqlara sövq etmək lazımdır. Tərbiyəçi daima uşaqlara belə suallarla müraciət edir: “Biz nəvaxt şəkil çəkmişik?, Biz bu gün (dünən) nə gördük?, Sabah hara gedəcəyik?”
Cəld-yavaş sözlərinin mənası konkret misallar üzərində açılır. Tərbiyəçi uşaqların diqqətini oyunlardakı hərəkətlərinin cəldlik dərəcəsinə cəlb edir. (“Qatar yavaş, getdikcə isə tez gedir”). Tərbiyəçi paltarlarını tez geyinən uşaqları tərifləyir, gecikənləri məzəmmət edir, gəzintiyə çıxan zaman piyadaların, avtomobillərin və velosipedçinin surətlərini müqayisə edir.
Böyük qrupda zamana bələdlik anlayışının öyrədilməsi.
İlin əvvəli böyük qrup uşaqlarında səhər, gündüz , axşam və gecə kimi zaman müddətləri haqqında təsəvvürləri möhkəmləndirilir. Sutkanın hissələrinin adlarını təkcə uşaqların və onları əhatə edən böyüklərin fəaliyyətinin konkret məzmunu ilə deyil, həm də təbiət hadisələrilə əlaqələndirirlər. (səhər günəş çıxır, get-gedə hava işıqlanır)
Tərbiyəçi uşaqlarla onları əhatə edən böyüklərin gün ərzində nə vaxt və hansı ardıcıllıqla gördükləri işi haqqında, səhər tezdən, günorta, axşam təəsüratları haqqında söhbət edir. O, uşaqlara uyğun mövzuda şeirlər və hekayələr oxuyur.Məs.
“Ay pipiyi qan xoruz,
Gözləri mərcan xoruz,
Sən nə tezdən durursan,
Qışqırıb, banlayırsan,
Qoumayırsan yatmağa
Ay canı məstan, xoruz.”

Əyani vəsait olaraq uşaqların gün ərzində müxtəlif fəaliyyət proseslərində təsvir olunduqları şəkillərdən istifadə edirlər.Sutkanın hissələri haqqında təsəvvürün dəqiqləşdirilməsinə didaktik oyunlar, “Bizim gün” oyunu kömək edir.
“Axşam”, “bu gün ”,”sabah” kimi vaxt işarələrinin dəyişkənliyi və nisbiliyi onları uşaqların mənimsəmələrini çətinləşdirir. Uşaqlar həmin sözləri dolaşıq salırlar. Ona görə də tərbiyəçi uşaqlara belə suallar verir: “Biz sizinlə birlikdə dünən harada idik? Biz parka nə vaxt getdik? Bu gün bizim hansı məşğələmiz var? Bizim rəsmməşğələmiz nə baxt olacaq?”
Vaxt anlayışını uşaqlara öyrətmək məqsədilə şifahi didaktik oyunlardan da istifadə edilir. Məs. “Davam et! ” oyunu. Bu çalışmanı toplaoyun formasında aparmaq olar. Uşaqlar dairə vururlar. Tərbiyəçi qısa söz deyir və topu atır.Top kimin üstünə düşsə, o uyğun vaxtı deyir. Məs. “Biz parka ..... getmişdik” “... dünən” deyə topu tutan uşaq cavab verir.
Uşaqlar “Tərsinə” oyununu da çox xoşlayırlar. Tərbiyəçi vaxt haqqında təsəvvürlərlə bağlı bir söz deyir, uşaqlar isə əks məna verən sözü deyirlər. Məs. “Səhər-axşam”
Uşaqlar öyrənirlər ki, gün sutka deməkdir, bir sutkadan sonra o biri sutka gəlir. Yeddi belə gün həftəni əmələ gətirir. Həftənin hər bir gününün öz adı var. Həftənin günlərinin ardıcıllığı həmişə eynidir.
Həftənin günlərinin adlarını uşaqların fəaliyyətinin konkret məzmunu ilə əlaqələndirirlər. Indi uşaqlar hər gün səhər həftənin cari gününün adını deyirlər, həmçinin dünən həftənin hansı günü olduğunu, sabah isə hansı günü olacağını deyirlər.
Riyaziyyat məşğələlərində dövri olaraq uşaqlara təklif edirlər ki, həftənin günlərini ardıcıl desinlər. Həftənin günlərinə aid bilikləri möhkəmləndirmək üçün “Həftənin günləri” şifahi didaktik oyunundan istifadə oluna bilər.