1. Æxlishemjandi lyf (L 01)

Þetta eru frumueyðandi efni (hindra nýmyndun og starfsemi DNA og RNA) eða frumubælandi lyf.

Meðferð þessara lyfja er bundin við sjúkrahús og heilsugæslustöðvar úti á landi.

Umgangast þarf þessi efni með mikilli varúð.

Þetta eru gjarnan stungulyfsstofnar, sem leystir eru upp rétt fyrir notkun (mjög hvarfgjörn efni).

Þessi lyf geta valdið krabbameini (verið carcinogen sjálf)

• Lyfin verka einnig á heilbrigðar frumur.

Sum krabbameinslyf hindra frumuvöxt m.þ.a. hindra myndun fólínsýru, sem er nauðsynleg fyrir kjarnsýru-framleiðslu.

• Sum krabbameinslyf hindra frumuvöxt m.þ.a. hindra myndun fólínsýru, sem er nauðsynleg fyrir kjarnsýru-framleiðslu.

• Þessi lyf kallast fólínsýru-antagónistar (eða fólínsýruhliðstæður). Dæmi: metótrexat.

• Sum hindra frumuskiptingu, t.d. vínkristín, sem er mítósu-hemill.

• Önnur skaða frumulitninga, t.d. cýklófosfamíð.

• Þá eru sum krabbameinslyf andhormónar;

• And-östrógen eru notuð við brjóstakrabbameini (t.d. tamoxífen)
• And-andrógen við blöðruhálskirtilskrabbameini (t.d. Zoladex®).

Skammtar eru oft miðaðir við líkamsyfirborð í fermetrum. Töflur (m2) sem miða við hæð og þyngd.

• Skammtar eru oft miðaðir við líkamsyfirborð í fermetrum. Töflur (m2) sem miða við hæð og þyngd.

• Fyrir hvern kúr þarf að meta;

• Ástand sjúklings
• Ástand beinmergs (blóðhagur)
• Starfsemi lifrar og nýrna (bílirúbín,
• kreatín).

• Aldraðir fá stundum léttari kúra, þola þó

• lyfin oft vel.

Carcinoma; illkynja æxli í þekjufrumum

• Carcinoma; illkynja æxli í þekjufrumum

• Algengasta formið, t.d. brjóstakrabbamein, lungnakrabbamein, blöðruhálskirtilskrabbamein og ristilkrabbamein

• Sarcoma; illkynja æxli í bandvef (sarkmein)

• Er myndað úr bandvef og frumum er líkjast hvítum blóðkornum. Venjulega mjög illkynjað

• Myeloma; illkynja æxli í mergfrumum

• Neurogen tumor; illkynja æxli í taugakerfinu

• Hemoblastosur; illkynja vöxtur í blóði

• Lymphomur; illkynja vöxtur í sogæðakerfinu

• Eitilfrumukrabbamein.

Krabbamein í brjóstum

• Krabbamein í brjóstum

• Krabbamein í leghálsi

• Krabbamein í blöðruhálskirtli

• Krabbamein í lungum

• Krabbamein í skjaldkirtli

• Húðkrabbamein – sortuæxli

• Eitilfrumukrabbamein

• Hvítblæði

• Krabbamein í börnum

• O.fl.

Algengasta krabbameinið hjá íslenskum konum

• Algengasta krabbameinið hjá íslenskum konum

• Um þriðjungur allra krabbameina í konum er brjóstakrabbamein

• Árlega greinast 150-160 konur með krabbamein í brjóstum (´03).

• Ætla má að 10% kvenna fái brjóstakrabbamein.

• Fimm ára lífshorfur kvenna sem greinast með brjósta-krabbamein eru nú um 80%.

• Brjóstakrabbamein er helsta dánarorsök kvenna innan við fimmtugt.

• Brjóstakrabbamein uppgötvast oft seint, en því fyrr sem það greinist, því betri eru horfurnar.

• Góð heimasíða: http://www.breastcancer.org/

Orsakir brjóstakrabbameins eru ekki

• Orsakir brjóstakrabbameins eru ekki

• þekktar.

• Margir áhættuþættir hafa þó verið greindir.

• Hins vegar má einungis rekja innan við

• 40% tilfella til aðaláhættuþáttanna...

• Þ.e.a.s. ca. 75 % kvenna með sjúkdóminn hafa
• enga þekkta áhættuþætti.

• Talið er að áhrif hormóna skipti máli, svo og erfðir.

• Langt frjósemistímabil, barnleysi, seinkun barneigna og notkun hormóna (t.d. p-pillan) eru talin auka líkur á brjóstakrabbameini.  

Talið er að um 15% brjóstakrabbameina séu ættlæg.

• Talið er að um 15% brjóstakrabbameina séu ættlæg.

• Af þessum 15% er líklegt að 6-10% beri áhættugen (arfgengt krabbamein).

• Tvö brjóstakrabbameinsgen, BRCA1 og BRCA2 tengjast stórum hluta brjóstakrabbameina sem erfast.
• Konur sem hafa stökkbreytingu í BRCA1 hafa 55-85% líkur á að fá brjóstakrabbamein.
• Hætta kvenna, sem bera BRCA2, á að fá brjóstakrabba-mein er ca. 37%.

Í sumum rannsóknum hefur fundist fylgni á milli fituneyslu og áhættu á brjóstakrabbameini og jafnvel tengsl við neyslu áfengis.

• Í sumum rannsóknum hefur fundist fylgni á milli fituneyslu og áhættu á brjóstakrabbameini og jafnvel tengsl við neyslu áfengis.

• Margar rannsóknir hafa gefið til kynna að aukin grænmetisneysla geti minnkað hættuna á brjósta-krabbameini um allt að 20%.  

• Niðurstöður norskrar rannsóknar leiddu í ljós að konur sem stunduðu reglulega líkamsrækt, voru í 37% minni hættu á að fá brjóstakrabbamein en þær sem ekki stunduðu líkamsrækt.

Hnútar í brjósti / holhönd (oftast góðkynja).

• Hnútar í brjósti / holhönd (oftast góðkynja).

• Útferð úr geirvörtu.

• Breyting á stærð eða lögun brjósts.

• Herpingur eða inndráttur í geirvörtu eða á húð.
•