10-mavzu: Inson resurslarini boshqarishda yetakchilik. Reja: Yetakchilik nazariyasi asoslari. Yetakchilik uslublari

Ishtirok etuvchi S3 usuli. Izdoshlar yetukligi nisbatan yuqori darajada bo’lganida ko’zlagan samarani beradi. Mehnat qilishga qodir, lekin buni xohlamaydiganlar yetakchining ular bilan sherik bo’lib, o’zlarini ishga qiziqtirish omillarini topa olishlariga umid qiladilar. Rahbarlar bunday xodimlarga qaror qabul qilishda ishtirok etish imkoniyatini berib, ularda topshiriqni bajarishga xohish uyg’otadilar.
Vakolat beruvchi S4 usuli yetuk izdoshlarga rahbarlik qilishning eng maqbul usuli hisoblanadi. Bu uslub asosan xodimlarni qo’llab-quvvatlashga qaratilgan. Bu izdoshlarga belgilangan topshiriqni bajarish uchun butun majburiyatni o’z zimmalariga olishga ruhlantiradi.
Xauz va Mitchellning yetakchilik modeli. “Yo’l–maqsad” ham deb ataladigan bu usul asosiga xodimlar kuch-g’ayratlari va mehnat faoliyatlari natijalari, shuiingdek, bu natijalarga muvofiq rag’batlantirish o’zaro qat’iy bog’liq degan qoida qo’yilgan. Ana shu ta’minlangan holdagina xodimlar o’z ishlaridan qoniqish hosil qiladilar, degan xulosa chiqariladi. Mazkur modelda eng yaxshi yetakchi izdoshlariga maqsadga olib boradigan to’g’ri yo’ldan borishda yordam ko’rsatadigan rahbar hisoblanadi. “Yo’l–maqsad”da yetakchi vaziyatga qarab, rahbarlik uslubini tanlashiga xodimlar mehnat faoliyati natijasi emas, aksincha tanlangan uslubning ishni bajarish sifati va samaradorligini ta’minlashi sabab bo’ladi. Buni 2-jadvaldan ko’rish mumkin.


2-jadval
“Yo’l-maqsad” modeliniig qo’llanishi

Boshqaruv vaziyati	Etakchi uslubi	Xodimga ta’sir o’tkazish yo’li
Yuksak topshiriq	Ma’muriy uslub	Topshiriqni bajarish yo’li va vositalarini tushuntiradi
Rag’batlantirish yetarli emas	Ma’muriy uslub	Etarli rag’batlantirishga erishish yo’lini ko’rsatadi yoki rag’batlantirish miqdorini ko’paytiradi
Og’ir va zerikarli ish	Qo’llab-quvvatlovchi uslub	Ishga qiziqishni kuchaytiradi
O’ziga ishonchsizlik	Qo’llab-quvvatlovchi uslub	Xodimga mas’uliyatini tushuntiradi va ishga rag’batlantirish orqali qiziqtiradi
O’zini ko’rsatish imkoiiyati yo’q	Yutuqqa erishishga yo’naltirilgan uslub	Xodimdan katta kuch-g’ayrat talab qiladigan maqsad belgilanadi
Vazifa yoki maqsad belgilangan	Ishtirok etuvchi uslub	Ish maqsadi, mezonlari va uslublariga aniqlik kiritiladi