1.9-rasm
1.10-rasm
Reysfeder. Chizma chiziqlarini tush bilan yurgizib chiqishda ishlatiladi (10-g,rasm). U o‘tkir uchli ikkita pulat jag‘dan iborat bo‘lib, dastasi metal yoki plastmassadan yasalgan. Jag‘larining erkin uchlari vint bilan biriktirilgan, vint gaykasini burab, jag‘lar orasidagi masofani kattalashtirish yoki kichiklashtirish mumkin. Tushni jag‘lar orasiga yog‘och kurakcha, pero yoki qalin qog‘ozlar bilan solinadi. Jag‘lar orasini qancha qisqartirilsa shuncha ingichka chiziq, qancha kattalashtirilsa shuncha yo‘g‘on chiziq hosil bo‘ladi.
Chizmalarni chizishga oid davlat standartlari
Ishlab chiqarish korxonalarida mahsulotning sifatini yaxshilash va ularni qayerda ishlab chiqarishdan qat’iy nazar ma’lum o‘lchamga, sifatga ega bo‘lishni ta’minlash maqsadida Davlat Standartlari (GOST) ishlab chiqarilgan. Standartlar texnika taraqiyotini jadallashtirishda, ijtimoiy mehnat unumini oshirishda va mahsulot sifatini yaxshilashda muhim ahamiyatga egadir. Standartlarning chizmachilikka tadbiq qilinishi, chizmalarga bir xil talablar qo‘yishga imkon yaratadi. Davlat standartlarining birinchi to‘plami “mashinasozlikdagi chizmalar” (cherteji v mashinostroyeniye) 1935 yilda nashr etilgan. Standartlar aslida muntazzam ravishda qayta-qaytadan ko‘rib chiqiladi, mukammallashtiriladi va to‘ldirib boriladi.
Sanoat va qurilishning butun tarmoqlari konstruktorlik hujjatlarni bajarishning yagona qoidalarini yaratish maqsadida 1965-1968 yillarda amaldagi standartlar qayta ko‘rib chiqildi va “mashinasozlikdagi chizmalar” nomi “konstruktorlik hujjatlarining yagona tartibi” (KHYAT) ya’ni rus tilida (yedinaya sistema konstruktorskix dokumentatsii). Davlat standartlari tasnifi bo‘yicha KHYAT standartlarining hamma kompleksiga “loyihaviy konstruktorlik hujjatlari tartibi” guruhi belgilandi, KHYATni ishlab chiqishda standartlashtirish bo‘yicha xalqaro Tashkilot (ISO), o‘zaro iqtisodiy yordam (O‘IYO), ya’ni (SEV) va boshqalarning maslahatlari nazarda tutildi. KHYAT – sanoat va qurilishning hamma sohasi uchun konstruktorlik hujjatlarni ishlab chiqish, taxt qilish va muomalada bo‘lishi bo‘yicha yagona qoidalarni belgilovchi standartlar kompleksi uning yangi standartlariga oid ishi davom ettirilmoqda. Klassifikatsiya - tasnif, tasniflash KHYAT standartlariga 2-nomeri berilgan. KHYAT standartlarining hamma kompleksi 0 dan 9 gacha o‘nta tasniflash guruhiga bo‘lingan. Masalan, GOST 2.305-68 quyidagicha ifodalanadi: 2 raqam konstruktorlik hujjatlarining yagona tartibi; 3 (nuqtadan keyingi) raqam KHYaT ning tasniflar guruhini ifodalaydi (3 chizmalar chizishning umumiy qoidalari): ikki raqamli son guruhidagi standart nomeri (05 tasvirlar-ko‘rinishlar qirqimlar, kesimlar) va chiziqdan keyingi ikki raqam (68) standartning qabul qilingan (1968) yilini ko‘rsatadi. Standartlar barcha loyihalash tashkilotlari sanoat va qurilish korxonalari hamda o‘quv yurtlari uchun majburiy bo‘lib, uni buzish va unga amal qilmaslik kat’iyan man etiladi.
Dostları ilə paylaş: |
