2-mavzu. Personalni boshqarishda mehnat munosabatlari. (4soat) Reja

tamoyillari va usullari” (1911) asarlarida menejment va personalni boshqarish 
sohasidagi asosiy tamoyillar aniq, ravshan bayon etilgan. 
Ushbu yangiliklar ilmiy menejment tizimi tarkibiy elementlarini tashkil etdi. 
Ular asosini to‘rt tamoyil tashkil etardi: 
1. 
Ma’muriyat “eski an’anaviy va qo‘pol amaliy uslublar o‘rniga” korxonada 
qo‘llanilayotgan mehnatning barcha turlari ilmiy poydevorlarini ishlab chiqarishni 
o‘z zimmasiga oladi. 
2. 
Ma’muriyat ilmiy asosda ishchilarni sinchiklab tanlab oladi, so‘ng har bir 
ishchini mashq qildiradi, o‘qitadi va rivojlantiradi. Holbuki, avvallari ishchi o‘ziga 
o‘zi kasb tanlar va bilganicha bu kasb bo‘yicha mashq qilardi. 
3. 
Ma’muriyat ishlab chiqarishning barcha alohida tarmoqlari o‘zi 
1
Темур тузуклари. – Т.: Шарқ, 2005. 13-бет. 

---

oldin ishlab chiqqan ilmiy tamoyillarga mos kelishiga erishish yo‘lida ishchilar 
bilan dildan hamkorlikni amalga oshiradi. 
4. 
Korxona ma’muriyati va ishchilar o‘rtasida deyarli bir xil mehnat va 
mas’uliyat taqsimoti o‘rnatiladi.
1
Amerikalik amaliyotchi olim Garrington Emersonning “Unumdorlikning 12 
tamoyili” (1912) kitobi ham menejment fanining mumtoz asari hisoblanadi. Tahlilchi 
olim iste’dodi, AQSH, Meksika, Kanada kompaniyalarida 20 yil davomida 
orttirilgan boy tajriba G.Emersonga mehnatni samarali tashkil etishni 
ta’minlaydigan perso- nalni boshqarish tizimini quyidagi 12 tamoyil asosida qurish 
zarurligini asoslab berishga imkon tug‘dirdi: 
1) 
aniq ko‘zlangan g‘oyalar va maqsadlar; 
2) 
sog‘lom ma’no; 
3) 
malakali maslahat; 
4) 
intizom; 
5) 
personalga adolatli munosabat; 
6) 
tezkor, ishonarli, to‘liq, aniq va doimiy hisob-kitob; 
7) 
dispetcherlash (nozimlash); 
8) 
me’yorlar va ish tartibi; 
9) 
sharoitlarni me’yorlashtirish; 
10) 
operatsiyalarni me’yorlashtirish; 
11) 
yozma standart yo‘riqlar; 
12) 
unumdorlik uchun mukofot.
2
Ushbu tamoyillari barcha yollanma xodimlar – ishchilar uchun ham, 
xizmatchilar uchun ham bir xil darajada taalluqli bo‘lgan mehnatni tashkil etishga 
o‘ziga xos kompleks yondashuv G.Emerson- ning personalni boshqarish 
nazariyasini rivojlantirishga qo‘shgan sezilarli hissasi bo‘ldi. 
Fransiyalik 
muhandis