2022 ibn sinoning falsafiy qarashlari abdumo‘min Jumayev Abulfayz o‘g‘li

Oriental Renaissance: Innovative, 
educational, natural and social sciences 
 
VOLUME 2 | ISSUE 10 
ISSN 2181-1784 
Scientific Journal Impact Factor
 
 SJIF 2022: 5.947 
Advanced Sciences Index Factor 
 ASI Factor = 1.7 
113 
w
www.oriens.uz
October
2022
 
oid to’plam”) asari 6 bobdan iborat bo’lib, bunda tovushning sezgi a’zolariga ta’siri, 
uning yoqimli va yoqimsizligi, tovushni eshitganda lazzatlanish yo nafratlanish 
hissining paydo bo’lishi kabi masalalarga to’xtaydi. Ibn Sino musiqa ovozlarining 
kishi ruhiga ta’siri haqida ham o’z fikrlarini va o’z davri musqasining barcha 
muammolarini bayon etgan. Ibn Sinoning tibbiy fikrlari. Abu Ali Ibn Sino o’z 
davridagi fanlarning hammasini mukammal o’zlashtirib, tabiiyki, tibbiyot faniga 
alohida ahamiyat bergan va o’z kasbini asosan tabiblik deb bilgan. Aynan shu 
tabiblik sohasida uning talanti va qobiliyati ayniqsa, yaqqol namayon bo’ldi. Ibn Sino 
fikricha, tib ilmida nazariy bilimlar va amaliyot o’zaro bog’liq bo’lishi va bir-biriga 
asoslanmog’i zarur, aks holda u rivoj topmaydi va o’z maqsadiga erisha olmaydi. Tib 
ilmi avvalo ikki qismga - nazariy va amaliy qismlarga bo’linadi. Ibn Sino tabobat 
ilmining nazaryasi va amaliyoti sohasida juda chuqur bilimga ega edi. O’zining 
nihoyatda o’tkir zehni va chuqur bilimi tufayli Ibn Sino tabobat ilmi sohasida o’z 
davridan ancha ilgarilab ketdi. U tabobatning maqsad va vazifasini boshqalardan 
ko’ra chuqurroq va kengroq tushunardi. Chunonchi, Ibn Sino o’sha zamondayoq 
tibbiyotning asosiy vazifasi kishilarning salomatligini saqlashga qaratilgan tadbirlarni 
amalga oshirishdan iboratdir, deb bilgan. Bu fikr hozirgi zamon tibbiyotining asosiy 
tushunchasiga tamomila mos keladi. Abu Ali Ibn Sino tabib sifatida ulug’ gumanist 
edi. U inson manfaatini doimo hamma narsadan yuqori qo’yar va o’z shogirdlaridan 
ham shuni talab qilardi. Bu uning tibbiyotga bergan ta’rifidan ma’lum. Ibn Sino 
o’zining tibbiyotga oid mashhur nazmiy asari “Tibbiy Urjuza”da bunday deydi. 
“Tabobat - bu salomatlikni saqlash va kasalliklarni davolashdan iborat”. Bu fikr 
olimning shoh asari “Kitobu-l-qonun fit-tib”da ayniqsa, yaqqol o’z ifodasini topgan. 
Ibn Sino o’zining bu shoh asarini shunday so’zlar bilan boshlaydi: “Tib shunday 
ilmki, u kishilarning salomatligini saqlash va kasalliklarni davolash maqsadida odam 
tanasini sog’ va kasallik chog’ida o’rganadi” Bundan ko’rinib turibdiki, Ibn Sino 
kishi salomatligini, ya’ni profilaktikani birinchi o’ringa qo’ygan. Olimning o’z 
faoliyati umr bo’yi shu maqsadga xizmat qilishga bag’ishlangan edi. Uning butun 
hayoti tibbiyotning shu asosiy vazifasi bilan chambarchas bog’liq bo’lgan. 
“Qonun”da tibbiyot fanining vazifasiga bag’ishlangan maxsus qism bor. Ibn Sino 
yozadi: “Har bir hodisaning mohiyati uning sababini aniqlash yo’li bilan ochiladi. 
Shuning uchun tibda Sog’lik va kasallikning sababini bilish kerak. Sog’lik, kasallik 
va ularning sabablarini bilish kerak. Sog’lik, kasallik va ularning sabablari goho 
ochiq (aniq), goho esa yopiq (noaniq) bo’lishi mumkin. Bu sabablar o’z 
ko’rinishlariga qarab faqat o’qish bilangina emas, balki fikr qilish yo’li bilan 
tushuniladi. Shuningdek tabobatda sog’ vaqtda ham, kasallikda ham sodir bo’ladigan 

---